________________
३५२
जीवाजीवाभिगमउपाङ्गसूत्रम् ३/दीव०/२१९ 'से केणडेण मित्यादि, अथ केनार्थेन भदन्त ! एवमुच्यते बाह्याः समुद्राः पूर्णा पूर्णप्रमाणाः ? इत्यादिप्राग्वत्, भगवानाह-गौतम! बाह्येषुसमुद्रेषुबहव उदकयोनिका जीवाः पुद्गलाश्चोदकतया 'अपक्रान्ति' गच्छन्ति 'व्युत्क्रामन्ति' उत्पद्यन्ते, एके गच्छन्त्यन्ये उत्पद्यन्त इति भावः, तथा 'चीयन्ते चयमुपगच्छन्ति उपचीयन्ते उपचयमायान्ति, एतच्चपुद्गलान्प्रतिद्रष्टव्यं, पुद्गलानामेव चयोपचयार्थप्रसिद्धेः, से एएणड्डेण मित्याधुपसंहारवाक्यं प्रतीतं ।
सम्प्रत्युद्वेधपरिवृद्धिं चिचिन्तयिषुरिदमाह
मू. (२२०) लवणे गंभंते! समुद्दे केवतियं उव्वेहपरिवुट्टीते पन्नत्ते?, गोयमा! लवणस्स णं समुदस्स उभओपासिं पंचानउति २ पदेसे गंता पदेसं उव्येहपरिवुटीए पन्नते, पंचानउति २ वालग्गाइंगंता वालग्गं उब्बेहपरिवुड्डीएपन्नत्ते, प० लिक्खाओ गंता लिक्खा उब्बेहपरि० पंचानउइ जवाओ जवमझे अंगुलविहत्थिरयणीकुच्छी धणु / उव्वेहपरिवुडीए] गाउयजोयणजोयणसतजोयणसहस्साइं गंता जोयणसहस्सं उब्वेहपरिवुड्डीए।
लवणेणंभंते! समुद्दे केवतियंउस्सेहपरिवुटीएप० गो० लवणस्सणंसमुदस्स उभओपासिं पंचानउतिं पदेसे गंता सोलसपएसे उस्सेहपरिवुडीए प० गो० लवणस्स णं समुदस्स एएणेव कमेणंजाव पंचानउति २ जोयणसहस्साइंगंता सोलस जोयणसहस्साइं उस्सेधपरिवुडिएप०॥
घृ. 'लवणेणं भंते ! समुद्दे' इत्यादि, लवणो भदन्त ! समुद्रः "कियत्' कियन्ति योजनानि यावद् उद्वेधपरिवृद्वया प्रज्ञप्तः?, किमुक्तं भवति?-जम्बूद्वीपवेदिकान्ताल्लवणसमुद्रवेदिकान्ताचारभ्योभयतोऽपिलवणसमुद्रस्य कियन्ति योजनानि यावत्मात्रया मात्रया उद्वेधपरिवृद्धिरिति, भगवानाह-गौतम! लवण पुद्रे उभयोः पार्श्वयोर्जम्बूद्वीपवेदिकान्तालवणसमुद्रवेदिकान्ताचारभ्येत्यर्थः पञ्चनवतिप्रदेशान् गत्वा प्रदेश उद्वेधपरिवृद्ध्या प्रज्ञप्तः, इह प्रदेशस्त्रसरेण्वादिरूपो द्रष्टव्यः, पञ्चनवतिवालाग्राणिगत्वैकंवालानमुद्वेधपरिवृद्धया प्रज्ञप्तं, एवं लिक्षायवमध्याङ्गुलवितस्तिरनिकुक्षिधनुर्गव्यतयोजनयोजनशतसूत्राण्यपि भावनीयानि, पञ्चनवतियोजनसहस्राणि गत्वा योजनसहनमुद्वेधपरिवृद्ध्या प्रज्ञप्त, वैराशिकभावना चैवं योजनादिषुद्रष्टव्या।
इहोभयतोऽपि पञ्चनवतियोजनसहनपर्यन्ते योजनसहस्रमवगाहेन दृष्टं ततस्त्रैराशिककवितारः, यदि पञ्चनवतिसहस्रपर्यन्ते योजनसहनमवगाहस्ततः पञ्चनवतियोजनपर्यन्ते कोऽवगाहः?, राशित्रयस्थापना-९५०००।१०००।९५ अत्रादिमध्ययोराश्योःशुन्यत्रयस्यापवर्तना ९५।११९५, ततो मध्यस्य राशेरेकरूपस्य अन्येन पञ्चनवतिलक्षणेन राशिना गुणनात् जाता पञ्चनवति, तत्राद्येन राशिनां पञ्चनवतिलक्षमेन विभज्यते लब्धमेकं योजनं, उक्तञ्च॥१॥ "पंचानउइसहस्से गंतूणं जोयणाणि उभओवि ।
जोयणसहस्समेगं लवणे ओगाहओ होइ॥ ॥१॥ पंचाणउईण दगे (लवणे) गंतूणं जोयणाणि उभओवि ।
जोयणमेमं लवणे ओगाहेणं मुणेयव्वा ।। पञ्चनवतियोजनपर्यन्ते च यद्येकं योजनमवगाहस्ततोऽर्थात्पञ्चनवतिगव्यतपर्यन्ते एकं गव्यूतं पञ्चनवतिधनुःपर्यन्ते एकं धनुरित्यादि लब्धम्।।
सम्प्रत्युत्सेधमधिकृत्याह-'लवणेणंभंते ! समुद्दे' इत्यादि, लवणो भदन्त! समुद्रः ‘कियत्' कियन्ति योजनानि उत्सेधपरिवृद्धया प्रज्ञप्तः?, एतदुक्तं भवति-जम्बूद्वीपवेदिकान्ताल्लवण
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org