________________
प्रतिपत्तिः -३, म०
१७१
'कहि णं भंते !' इत्यादि, कव भदन्त ! वैशालिकमनुष्यामां वैशालिकद्वीपो नाम द्वीपः प्रज्ञप्तः ?, भगवानाह-गौतम ! जम्बूद्वीपे द्वीपे मन्दरस्य पर्वतस्य दक्षिणेन' दक्षिणस्यां दिशि क्षुल्लहिमवतोवर्षधरपर्वतस्य पाश्चात्याच्चरमान्ताद् ‘उत्तरपश्चिमेन' उत्तरपश्चिमायां दिशिलवणसमुद्र त्रीणियोजनशतान्यवगाह्यात्रान्तरे दंष्ट्राया उपरिवैशालिकमनुष्याणां वैशालिकद्वीपो नाम द्वीपः प्रज्ञप्तः, शेषमेकोरुकवद् वक्तव्यं यावस्थितिसूत्रम्॥
मू. (१४६) कहि णं भंते ! दाहिणिल्लाणं हयकण्णमणुस्साणं हयकण्णदीवे नामं दीवे पन्नत्ते?, गोयमा! एगुरुयदीवस्स उत्तरपुरच्छिमिल्लातो चरिमंतातो लवणसमुदं चत्तारिजोयणसयाई ओगाहित्ता एत्थ णं दाहिणिल्लाणं हयकण्णमणुस्सार्ण हयकण्णदीवे नामं दीवे पन्नत्ते, चत्तारि जोयणसयाई आयामविक्खंभेणं बारस जोयणसया पन्नही किंचिविसेसूणा परिक्खेवेणं, सेणं एगाए पउमवरवेतियाए अवसेसं जहा एगुरुयाणं।
कहि णं भंते ! दाहिणिल्लाणं गजकण्णमणुस्साणं पुच्छा, गोयमा ! आभासियदीवस्स दाहिणपुरच्छिमिल्लातो चरिमंतातो लवणसमुदं चत्तारि जोयणसताई सेसं जहा हयकण्णाणं । एवं गोकण्णमणुस्साणं पुच्छा । वेसाणितदीवस्स दाहिणपञ्चस्थिमिल्लातो चरिमंतातो लवणसमुदं चत्तारि जोयणसताइंसेसंजहाहयकण्णाणं । सक्कलिकण्णाणं पुच्छा, गोयमा! नंगोलियदीवस्स उत्तरपञ्चस्थिमिल्लातो चरिमंतातो लवणसमुदं चत्तारि जोयणसताई सेसंजहा हयकण्णाणं ।
आतंसमुहाणंपुच्छा, हतकण्णयदीवस्स उत्तरपुरच्छिमिल्लातो चरिमंतातो पंचजोयणसताई ओगाहित्ता एत्थ णं दाहिणिल्लाणं आयंसमुहमणुस्साणं आयंसमुहदीवे नाम दीवे पन्नत्ते, पंच जोयणसयाईआयामविक्खंभेणं, आसमुहाईणंछ सया, आसकन्नाईणं सत्त, उक्कमुहाईणं अट्ठ, घनदंताइणं जाव नव जोयणसयाइं
पृ. कहि णं भंते !' इत्यादि, कत्र भदन्त ! हयकर्णमनुष्याणां हयकर्णद्वीपो नाम द्वीपः प्रज्ञप्तः?, भगवानाह-गौतम ! एकोषकद्वीपस्य पूर्वस्माचरमान्ताद् उत्तरपूर्वस्यां दिशिलवणसमुद्रं चत्वारियोजनशतान्यवगाह्यात्रान्तरे क्षुल्लहिमवइंष्ट्राया उपरिजम्बूद्वीपवेदिकान्तादपिचतुर्योजनशतान्तरे दाक्षिणात्यानांहयकर्णमनुष्याणां हयकर्णद्वीपो नाम द्वीपः प्रज्ञप्तः, से चचत्वारियोजशतान्यायामविष्कम्भेन द्वादश पञ्चषष्ठानि योजनशतानि किञ्चिद्विशेषाधिकानि परिक्षेपेणे, शेषं यथैकोरुकमनुष्याणां । एवमाभाषिकद्वीपस्य पूर्वस्माच्चरमान्ताद्दक्षिणपूर्वस्यां दिशि चत्वारि योजनशतानि लवणसमुद्रमवगाह्यात्रान्तरे क्षुल्लहिमवद्दष्ट्रायाउपरिजम्बूद्वीपवेदिकान्ताच्चतुर्योजनशतान्तरे गजकर्णमनुष्याणां गजकर्णो द्वीपो नाम द्वीपः प्रज्ञप्तः, आयामविष्कम्भपरिधिपरिमाणं हयकर्ण-द्वीपवत् । नाङ्गोलिकद्वीपस्य पश्चिमाञ्चरमानताद्दक्षिणपश्चिमेन चत्वारि योजनशतानि लवणसमुद्रमवगाह्यात्रान्तरे क्षुल्लहिमवदंष्ट्राया हयकर्णद्वीपवत् । नाङ्गोलिकद्वीपस्य पश्चिमाञ्चरमान्ताद्दक्षिण-पश्चिमेन चत्वारियोजनशतानि लवणसमुद्रमवगाह्यात्रान्तरे क्षुल्लहिमवद्दष्ट्राया उपरि जम्बूद्वीप-वेदिकान्ताच्चतुर्योजनशतान्तरे गोकर्णमनुष्याणांगोकर्णद्वीपोनामद्वीपःप्रज्ञप्तः, आयामविष्कम्भपरिधिपरिमाम हयकर्णद्वीपवत् ।
वैशालिकद्वीपस्य पश्चिमाञ्चरमान्ताद् उत्तरपश्चिमायां दिशि लवणसमुद्रमवगाह्य चत्वारि योजनशतानि अत्रान्तरे क्षुल्लहिमवदंष्ट्राया उपरि जम्बूद्वीपवेदिकान्ताच्चतुर्योजनशतान्तरे दाक्षि
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org