________________
१५४
जीवाजीवाभिगमउपाङ्गसूत्रम् ३/ति०-१/१३३ सूरिए अस्थमति एवतिया तिन्नोवासंतराइं अत्यंगतियस्स देवस्स एगे विक्कमे सिता, सेणं देवे ताए उक्किट्ठाए तुरियाए जाव दिव्वाए देवगतीए वीतीवयमाणे २ जाव एकाहं वा दुयाहं वा उक्कोसेणं छम्मासा वितीवएआ, अत्गतिया विमाणं वितीवइजा अत्यंगतिया विमाणं नो वीतीवएजा, एमहालताणं गोयमा! ते विमाणा पन्नत्ता।
अस्थि भंते ! विमाणाई अचीणि अचिरावत्ताई तहेव जाव अचुत्तरवडिंसगाति?, हंताअस्थि, ते विमाणा केमहालता पन्नत्ता?, गोयमा! एवं जाह सोत्थी (याई)णि नवरंएवतियाई पंच उवासंतराइं अत्यंगतियस्स देवस्स एगे विक्कमे सिता सेसं तं चेव।
अस्थिणं भंते ! विमाणाइंकामाई कामावत्ताईजाव कामुत्तरवडिंसयाई?, हंता अस्थि, तेणं भंते ! विमाणा केमहालया पण्णता?, गोयमा! जहा सोत्थीणि णवरं सत्त उवासंतराइं विक्कमे सेसं तहेव । अस्थि णं भंते! विमाणाई विजयाई वेजयंताई जयंतां अपराजिताई?, हंता अस्थि, ते णं भंते! विमाणा के०?, गोयमा! जावतिए सूरिए उदेइ एवइयाइं नव ओवासंतराई, सेसंतंचेव, नो चेवणं ते विमाणे वीईवएजा एमहालया णं विमाणा पन्नता, समणाउसो! ॥
वृ.'अस्थिणंभंते' इत्यादि, अस्तीति निपातो बह्वर्थे 'सन्ति विद्यन्तेणमिति वाक्यालङ्कारे 'विमानानि विशेषतः पुण्यप्राणिभिर्मन्यन्ते-तद्गतसौख्यानुभवनेनानुभूयन्ते इति विमानानि, तान्येव नामग्राहमाह-अर्चीषि-अर्चिनामानि, एवमर्चिरावर्तानि अर्चिप्रमाणि अर्चिकान्तानि अर्चिवर्णानि अर्चिलेश्यानि अर्चिर्ध्वजानि अर्चिश्रृङ्गा (राणि) अर्चिसृ (शि)टानि अर्चिकूटानि अर्चिरुत्तरावतंसकानिसर्वसङ्ख्ययाएकादशनामानि, भगवानाह-हंताअस्थि हंतेति प्रत्यवधारणे अस्तीति निपातो बह्वर्ये सन्त्येवैतानि विमानानीति भावः।
'केमहालयाण'मित्यादि, किंमहान्तिकिय प्रमाणमहत्वानिणमिति पूर्ववत् भदन्त! तानि विमानानि प्रज्ञप्तानि?, भगवानाह-गौतम ! 'जाव य उएइ सूरो' इत्यादि, जम्बूद्वीपे सर्वोत्कृष्टे दिवसे सर्वाभ्यन्तरेमण्डले वर्तमानः सूर्यो यावति क्षेत्रेउवदेति यावति च क्षेत्रसूर्योऽस्तमुपयाति, एतावन्ति त्रीणि अवकाशान्तराणि, उदयास्तमितप्रमितमधिकृतं क्षेत्रं त्रिगुणमित्यर्थ, अस्त्येतद्-बुद्धयापरिभावनीयसेतद्यथैकस्यविवक्षितस्य देवस्यैकोविक्रमःस्यात्, तत्र जम्बूद्वीपे सर्वोत्कृष्टे दिवसे सूर्य उदेति सप्तचत्वारिंशत्सहस्राणि द्वे शते त्रिषष्टयधिक योजनानामेकस्य च योजनस्यैकविंशति षष्टिभागा एतावति क्षेत्रे, उक्तञ्च॥१॥ “सीयालीससहस्सा, दोण्णि सया जोयणाण तेवट्ठी।
इगवीस सहिमागा कक्कडमाइंमि पेच्छ नरा॥" एतावत्येव क्षेत्रेतस्मिन् सर्वोत्कृष्टे दिवसेऽस्तमुपयाति, तत एतत्क्षेत्रं द्विगुणीकृतमुदयास्तापान्तरालप्रमाणं भवति, तच्चैतावत्-चतुर्नवति सहस्राणिपञ्चशतानिषड्शत्यधिकानि योजनानामेकस्य च योजनस्य विं द्वाचत्वारिंशषष्टिभागाः एतावत्रिगुणीकृतं यथोक्तविमानपरिमाणकरणाय देवस्यैको विक्रमः परिकल्प्यते, स चैवंप्रमाणः-वेलक्षे त्र्यशीति सहमणि पञ्च शतानि अशीत्यधिकानि योजनानाम् एकस्य च योजनस्य षष्टिभागाः षट् इति।
'सेणंदेचे इत्यादि, सः विवक्षितो देवः तया' सकलदेवजनप्रसिद्धयाउत्कृष्टयात्वरितया चपलया चण्डया शीघ्रया उद्धतया जवनया छेकया दिव्यया देवगत्या, अमीषां पदानामर्थः
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org