________________
जीवाजीवाभिगमउपाङ्गसूत्रम् ३/१०-१/८७ मधुराणि, स्पर्शतः कर्कशानि मृदूनि गुरुकाणि लघूनि शीतानि उष्णानि स्निग्धानि रूक्षाणि, संस्थानतः परिमण्डलानि वृत्तानित्यम्राणिचतुरनामिणआयतानि, कथम्भूतान्येतानि सर्वाण्यपि? इत्यत आह
'अन्नमनपुट्ठाई' इत्यादि, अन्योऽन्यं-परस्परंस्पृष्टानि-स्पर्शमात्रोपेतानि, तथाऽन्योऽन्यंपरस्परमवगाढानि यत्रैकं द्रव्यमवगाढं तत्रान्यदपि देशतः कवचित्सर्वतोऽवगाढमित्यर्थः तथाऽन्योऽन्यं-परस्परंस्नेहेन प्रतिबद्धानियेनैकस्मिन् चाल्यमानेगृह्यमाणेवाऽपरमपिचलनादिधर्मोपेतं भवति, एवम् 'अन्नोनघडत्ताए' इति, अन्योऽन्यं-परस्परं घटन्ते-संबध्नन्तीति अन्योऽन्यघटास्तभावोऽन्योऽन्यघटता तया परस्परसंबद्धतया तिष्ठन्ति,
भगवानाह-- “हंताअत्यि' 'हन्त!' इति प्रत्यवधारणेसन्त्येवेत्यर्थी एवमस्यामेवरत्नप्रभायां पृथिव्यां खरकाण्डस्य षोडशयोजनसहस्रप्रमाणबाहल्यस्य, तदनन्तरं रत्नकाण्डस्य योजनसहनबाहल्यस्य, ततो वज्रकाण्डस्य यावद्रिष्ठाकाण्डस्य, तदनन्तरमस्यामेव रत्नप्रभायां पृथिव्यां पकबहुलकाण्डस्य चतुरशीतियोजनसहस्रबाहल्यस्य, तदनन्तरमबबहुलकाण्डस्याशीतियोजनसहस्रबाहल्यस्य, तदनन्तरमस्या एव रत्नप्रभाया घनोदधेर्योजनविंशतिसहस्रप्रमाणबाहल्यस्य, ततोऽसङ्ख्यातयोजन- सहस्रप्रमाणबाहल्यस्य घनवातस्य, तत एतावत्प्रमाणबाहल्यस्य तनुवातस्य, ततोऽवकाशन्तरस्य तावत्प्रमाणस्य।
ततःशर्कराप्रभायाः पृथिव्याद्वात्रिंशत्सहस्रोत्तरयोजनशतसहस्रबाहल्यपरिमाणायाः, तस्या एवाधस्ताद्यथोक्तप्रमाणबाहल्यानां घनोदधिधनवाततनुवातावकाशान्तराणाम्, एवं यावदधःसप्तम्याः पृथिव्या अष्टसहस्रोधिकयोजनशतसहस्रपरिमाणबाहल्यायाः, ततस्तस्याएवाधःसप्तमपृथिव्या अधस्ताक्रमेण घनोदधिघनवाततनुवातावकाशान्तराणांप्रश्ननिर्वचनसूत्राणि यथोक्तद्रव्यविषयाणि भावनोयानि । सम्प्रति संस्थानप्रतिपादनार्थमाह
मू. (८८) इमाणं भंते ! रयणप्प० पु० किंसंठिता पन्नता?, गो० झलरिसंठिता प० । इमीसे णं भंते ! रयणप्प० पु० खरकंडे किंसंठिते पन्नते?, गोयमा ! झल्लरिसंठिते पन्नते। इमीसे णं भंते! रयणप० पु० रयणकंडे किंसंठिते पन्नते?, गोयमा! झल्लरिसंठिए पन्नते । एवं जावरिटे। एवं पंकबहुलेवि, एवं आवबहुलेविघनोदधीवि घनवाएवितनुवाएविओव संतरेवि, सब्वे झल्लरिसंठिते पन्नत्ते।
सकरप्पभा णं भंते ! पुढवी किंसंठिता पन्नत्ता?, गोयमा ! झल्लरिसंठिता पन्नत्ता, सकरप्पभापुढवीए घनोदधी किंसंठितेपन्नते?, गोयमा! झल्लरिसंठितेपन्नते, एवंजाव ओवासंतरे, जहा सक्करप्पभाए वत्तव्यया एवं जाव अहेसत्तमाएवि॥
वृ. 'इमाणभंते' इत्यादि, ‘इयं प्रत्यक्षत उपलभ्यमानाणमितिवाक्यालङ्कृतौलप्रभापृथिवी किमिव संस्थिता किंसंस्थिता प्रज्ञप्ता?, भगवानाह-गौतम ! झल्लरीव संस्थिता झल्लरीसंस्थिता प्रज्ञप्ता, विस्तीर्णवलयाकारत्वात्। एवमस्यामेव रलप्रभायांपृथिव्यांखरकाण्डं,तत्रापिरलकाण्डं, ततोवज्रकाण्डं,ततोयावरिष्ठकाण्डं, तदनन्तरं पङ्कबहुलकाण्ड,ततोजलकाण्ड, तदनन्तरमस्या एव रत्नप्रभायाः पृथिव्या अधस्तालोण घनोदधिघनवाततनुवातावकाशान्तराणि यावदघःसप्तमीपृथिवी, तस्याश्चाधस्ताक्रमेणघनोदधिधनवाततनुवातावकाशान्तराणि झल्लरीसंस्थानानि
For Private & Personal Use Only
Jain Education International
www.jainelibrary.org