________________
३७४
प्रश्नव्याकरणदशाङ्गसूत्रम् १/१/८
पावरुई पाणवहकयरती पाणवहरूवाणुट्ठाणा पाणवहकहासु अभिरमंता तुट्टा पावं करेत्तु होति य बहुप्पगारं।
तस्स य पावस्स फलविवागं अयाणमाणा बटुंति महत्भयं अविस्सामवेयणं दीहकालबहुदुक्खसंकडं नरयतिरिक्खजोणिं, इओ आउक्खए चुया असुभकम्मबहुला उववजंति नरएसु हुलितं महालएसु वयरामयकुडरुद्दनिस्संधिदारविरहियनिम्मदवभूमितलखरामरिसविसमणिरयघरचारएसुं महोसिणसयापतत्तदुग्गंधविस्सउव्वेयजणगेसु बीभच्छदपिसणिज्जेसु निचं हिमपडलसीयलेसु कालोभासेसु य भीमगंभीरलोमहरिसणेसु णिरभिरामेसु निप्पडियारवाहिरोगजरापीलिएसुअतीवनिच्चंधकारतिमिस्सेसुपतिमएसुववगयगहचंदसूरणक्खत्तजोइसेसु मेयवसामंसपडलपोच्चडपूयहिरुक्किण्णविलीणचिक्कणरसियावावण्णकुहियचिखल्लकद्दमेसु कुकूलानलपलित्तजालमुम्मुरअसिक्खुरकरवत्तधारासुनिसितविच्छुयडंकनिवातोवम्मफरिसअतिदुस्सहेसु य अत्ताणासरणकड्डयदुक्खपरितावणेसुअणुबद्धनिरंतरवेयणेसुजमपुरिससंकुलेसु, ___तत्थय अंतोमुहुत्तलद्धिभवपञ्चएणं निव्वत्तेति उतेसरीरं हुंडंबीभच्छदरिसणिजं बीहणगं अद्विण्हारुणहरोमवज्जियंअसुभदुक्कविसहं, ततोय पजत्तिमुवगयाइदिएहिं पंचहिं वेदेति असुभाए वेयणाए उज्जलबलविउलउक्कडक्खरफरुसपयंडघोरबीहणगदारुणाए, किंते?,
कंदुमहाकुंभियपयणपउलणतवगतलणभट्ठभजणाणि य लोहकडाहुक्कड्डणाणि य कोट्टबलिकरणकोट्टणाणिय सामलितिक्खग्गलोहकंटकअभिसरणपसारणाणि फालणविदालणाणि य अवकोडकबंधणाणि लटअठियसतालणाणि य गलगबलुलंबणाणि सूलग्गभेयणाणि य आएसपवंचणाणि खिंसणविमाणणाणि विधुट्टपणिजणाणि वज्झसयमातिकाति य एवं ते ।।
वृ. 'कयरे' त्यादि, तत्र कतरे कृष्यादिकारणैः प्राणिनो जन्तीति प्रश्नः,उत्तरमाह०
'जे ते सोयरिए'त्यादि, तत्रशूकरैः-मृगयां कुर्वन्तियेते शौकरिकाः मत्स्यबन्धाः-प्रतीताः शकुनानघ्नन्तीतिशाकुनिकाः व्याधालुब्धकविशेषाः क्रूरकर्माण इत्येतेषामेव स्वरूपाभिधायक विशेषणं, 'वागुरिय'त्ति क्वचित्पाठः, तत्र वागुरया-मृगबन्धनविशेषण चरन्तीति वागुरिका इति, तथा द्वीपिकश्च-चित्रको मृगमारणाय बन्धनप्रयोगश्च-बन्धोपायः तप्रश्च-तरकाण्डविशेषो मत्स्य-ग्रहणार्थं जलावतारणायगलंच-बडिशंजालंच-मत्स्यबन्धनं वीरल्लकश्च-श्येनाभिधानः शाकुनिः शकुनिविनाशाय आयसी-लोहमयी दर्भमयी च या वागुरा-मृगबन्धनवि शेषः सा च कूटेन या स्थाप्यते चित्रकादिग्रहणार्थं छेलिका-अजा सा कूटच्छेलिका सा च, अथवा कूटमृगादिग्रहणयन्त्रं छेलिका चेति द्वन्द्वस्ता हस्ते येषां ते तथा,
'दीविय'त्ति क्वचित्पाठस्तत्र द्वीपिकेन-चित्रकेण चरन्तीति द्वीपिका इति तत उत्तरपदेन द्वन्द्वः, अयमालापकः क्वचित्कथञ्चिद् द्दश्यते, नवरंगमकपक्षमाश्रित्य व्याख्यातः, हरिकेशाःचाण्डालविशेषाः कुणिकाश्च सेवकविशेषाः क्वचित् ‘साउणिय'त्ति पाठः तत्र शकुनेन चरन्ति शाकुनिका इति, 'विदंसगाः' विदंशंतीति विदंशकाः-श्येनादयःपाशाश्च-शकुनिबन्धनविशेषा हस्ते येषां ते तथा, वनचरकाः-सबराः लुब्धकाश्च-व्याधा मधुधाताः पोतधाताः मधुग्राहकाः शावधातकाश्चेत्यर्थः, एणीयार'त्ति एणी-हरिणी मृगग्रहणार्थं चारयन्ति-पोषयन्ति ये ते तथा 'पएणियार'त्तिप्रकृष्टाः एणीचाराः प्रैणीचाराःसरो-जलाशयविशेषः हदो-नदः दीर्घिका-सारिणी
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org