________________
भगवती अङ्गसूत्रं (२) २५/-/६/९३०
वृ. अन्तरद्वारे - 'पुलागरसण' मित्यादि, तत्र पुलाकः पुलाको भूत्वा कियता कालेन पुलाकत्वमापद्यते ?, उच्यते, जघन्यतोऽन्तर्मुहूर्त्त स्थित्वा पुनः पुलाक एव भवति, उत्कर्षतः पुनरनन्तेन कालेन पुलाकत्वमाप्नोति ।
कालान्त्यभेव कालतो नियमयन्नाह - 'अनंताओ' इत्यादि, इदमेव क्षेत्रतोऽपि नियमयन्नाह-'खेत्तओ' इति, स चानन्तः कालः क्षेत्रतो मीयमानः किमानः ? इत्याह- 'अवढ' मित्यादि ।
तत्र पुद्गलपरावर्त्त एवं श्रूयते -किल केनापि प्राणिना प्रतिप्रदेशं म्रियमाणेन मरणैर्याविता कालेन लोकः समस्तोऽपि व्याप्यते तावता क्षेत्रतः पुद्गलपरावर्त्तो भवति, स च परिपूर्णोऽपि स्यादत आह- 'अपार्द्धम्' अपगतार्द्धमर्द्धमात्रमित्यर्थः, अपार्थोऽप्यर्द्धतः पूर्ण स्यादत आह'देणं' ति देशेन-भागेन न्यूनमिति । 'सिणायस्स नत्थि अंतरं' ति प्रतिपाताभावात् ।
एकत्वापेक्षया पुलाकत्वादीनामन्तरमुक्तमथ पथक्त्वापेक्षया तदेवाह - 'पुलायाण' मित्यादि, व्यक्तम् । समुद्घातद्वारे
'मू. (९३१) पुलागस्स णं भंते ! कति समुग्धाया पत्रत्ता ?, गोयमा ! तिन्नि समुग्धाया प०, तं - वेयणासमुग्धाए कप्पायसमुग्धाए मारणंतियसमुग्धाए ।
४२६
बउसस्स णं भंते! पुच्छा, गोयमा ! पंच समुग्धाया प०, तं०-वेयणासमुग्धाए जाव तेयास- मुग्धाए, एवं पडिसेवणाकुसीलेवि ।
कसायकुसीलरस पुच्छा, गोयमा ! छ समुग्धाया प०, तं०-- वेयणासमुग्धाए जाव आहार
समुग्धाए ।
नियंठस्स णं पुच्छा, गोयमा ! नत्थि एक्कोवि,
सिणायस्स पुच्छा, गोयमा ! एगे केवलिसमुग्धाए प० ३१ ।
वृ. 'कसायसमुग्धाए' त्ति चारित्रवतां संज्वलनकषायोदयसम्मवेन कषायसमुद्घातो भवतीति, 'मारणंतियसमुग्धाए' त्ति, इह पुलाकस्य मरणाभावेऽपि मारणान्तिकसमुद्घातो न विरुद्धः समुद्घातान्निवृत्तस्य कषायकुशीलत्वादिपरिणामे सति मरणभावात्, 'नियंठस्स नत्थि एक्कोवि'त्ति तथास्वभावत्वादिति ।
मू. (९३२) पुलाए णं भंते! लोगस्स किं संखेज्जइभागे होज्जा १ असंखेज्जइभागे होज्जा २ संखेजेसु भागेसु होज्जा ३ असंखेज्जेसु भागेसु होजा ४ सव्वलोए होजा ५१, गोयमा ! नो संखेज्जइभागे होजा असंखेजड़भागे होजा नो संखेज्जेसु भागेसु होजा नो असंखेज्जेसु भागेसु होज्जा नो सव्वलोए होजा, एवं जाव नियंठे ।
सिणाए णं पुच्छा, गोयमा ! नो संखेजइभागे होज्जा असंखेज्जइभागे होजा नो संखेजेसु भागेसु होज्जा असंखेज्जेसु भागेसु होज्जा सव्वलोए वा होज्जा ३२ ।
वृ. अथ क्षेत्रद्वारं, तत्र क्षेत्रं - अवगाहनाक्षेत्रं, तत्र 'असंखेज्जइभागे होज 'त्ति पुलाकशरीरस्य लोकसङ्घयेयभागमात्रावगाहित्वात् ।
'सिणाए ण' मित्यादि, 'असंखेज्जइभागे होज 'त्ति शरीरस्थो दण्डकपाटकरणकाले च लोकसङ्घयेयभागवृत्ति केवलिशरीरादीनां तावन्मात्रत्वात् ।
'असंखेजेसु भागेसु होज 'त्ति मधिकरणकाले बहोर्लोकस्य व्याप्तत्वेन स्तोकस्य
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
Jain Education International