________________
शतकं-२५, वर्गः:, उद्देशकः-३
३७३ अनित्यंथासंठा- णा पएसट्टयाए असंखेनगुणा ।।
वृ. 'कइ णं भंते !' इत्यादि, संस्थानानि-स्कन्धाकाराः 'अनित्थंथे'त्ति इत्थम्--अनेन प्रकारेण परिमण्डलादिना तिष्ठतीतिइत्यंस्थं न इत्थंस्थमनित्थंस्थंपरिमण्डलादिव्यतिरिक्तमित्यर्थः, 'परिमंडला णं भंते ! संठाण'त्ति परिमण्डलसंस्थानवन्ति भदन्त ! द्रव्याणीत्यर्थ ।
_ 'दव्वट्ठयाए'त्ति द्रव्यरूपमर्थमाश्रित्येत्यर्थः ‘पएसट्टयाए'त्ति प्रदेशरूपमर्थमाश्रित्येत्यर्थः 'दब्वट्ठपएसठ्ठयाए'त्ति तदुभयमाश्रित्येत्यर्थः सव्वत्थोवा परिमंडलसंठाणे'ति इह यानि संस्थानानि यत्संस्थानापेक्षया बहुतरप्रदेशावगाहीनि तानि तदपेक्षया स्तोकानि तथाविधस्वभावत्वात् ।
तत्र च परिमण्डलसंस्थानं जघन्यतोऽपि विंशतिप्रदेशावगाहाद्बहुतरप्रदेशावगाहि वृत्तचतुरमत्र्यम्नायतानितु क्रमेण जघन्यतः पञ्चतुस्त्रिद्विप्रदेशावगाहित्वादल्पप्रदेशावगाहीन्यतः सर्वेभ्यो बहुतरप्रदेशावगाहित्वात्परिमण्डलस्य परिमण्डलसंस्थानानि सर्वेभ्यः सकाशास्तोकानि, तेभ्यश्चक्रमेणान्येषामल्याल्पतरप्रदेशावगाहित्वाक्रमेणबहुतरत्वमिति सङ्ख्येयगुणानितान्युक्तानि
'अनित्थंथा संठाणा दव्वट्ठयाए असंखेज्जगुण'त्ति अनित्थंस्थसंस्थानवन्ति हि परिमण्डलादीनां द्वयादिसंयोगनिष्पन्नत्वेन तेभ्योऽतिबहूनीतिकृत्वाऽसङ्ख्यातगुणानि पूर्वेभ्य उक्तानि, प्रदेशार्थचिन्तायां तु द्रव्यानुसारित्वाप प्रदेशानां पूर्ववदल्पबहुत्वे वाच्ये, एवं द्रव्यार्थप्रदेशा
चिन्तायामपि, विशेषस्त्वयं-द्रव्यतोऽनित्यंस्थेभ्यः परिमण्डलानि प्रदेशतोऽसङख्येयगुणानीत्यादि वाच्यमिति। कृता सामान्यतः संस्थानग्ररूपणा, अथरत्नप्रभाउपेक्षया तांचिकीर्षु पूर्वोक्तमेवार्थं प्रस्तावनार्थमाह
मू. (८७१) कतिणं भंते! संठाणा पन्नत्ता?, गोयमा! पंच संठाणा पं०-परिमंडले जाव आयते । परिमंडलाणं भंते ! संठाणा किं संखेजा असंखेजा अनंता?, गोयमा! नो संखे० नो असं० अनंता, वट्टाणं भंते! संठाणा किं संखेजा०?,एवं चेव एवंजाव आयता।
इमीसे णं भंते! रयणप्पभाए पुढवीए परिमंडला संठाणा किं संखेजा असंखे० अनंता?, गोयमा ! नो असंखे० अनंता, वट्टा णं भंते ! संठाणा किं संखे० असं० एवं घेव, एवं जाव आयया सक्करप्पभाए णं भंते! पुढवीएपरिमंडला संठाणा एवंचेवएवंजाव आयया एवंजाव अहेसत्तमाए
सोहम्मेणं भंते ! कप्पे परिमंडला संठाणा एवं चेव एवं जाव अच्चुए, गेविजविमाणाणं भंते ! परिमंडलसंठाणा एवं चेव, एवं अनुत्तरविमाणेसुवि, एवं ईंसिपब्भाराएवि।।
जत्थ णं भंते ! एगे परिमंडले संठाणे जवमझे तत्थ परिमंडला संठाणा किं संखेज्जा असंखेजा अनंता?, गोयमा ! नो संखे० नो असं० अनंता।
वट्टा णं भंते ! संठाणा किं संखेज्जा असं० चेव एवं जाव आयता । जत्थ णं भंते ! एगे बढ़े संठाणे जवमझे तत्थं परिमंडला संठाणा एवं चेव वट्टा संठाणा एवं चेव एवं जाव आयता, एवं एक्केकेणं संठाणेणं पंचवि चारेयव्वा, जत्थ णं भंते ! इमीसे रयणप्पभाए पुढवीए एगे परिमंडले संठाणेजवमझेतस्थणं परिमंडलासंठाणा किं संखेज्ञा पुच्छा, गोयमा! नो संखेजा नो असंखेजा अनंता।
वट्टाणं भंते! संठाणा किं संखे० पुच्छा, गोयमा! नो संखे० नो असंखेज्जा अनंता एवं चेव जाव आयता, जत्थ णं भंते! इमीसे रयण० पुढवीए एगे बढे संठाणे जवमझे तत्थ णं परिमंडला
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org