________________
शतकं-२४, वर्गः- उद्देशकः-२०
३५५
'उक्कोसेणं तिन्नि पलिओवमाइंपुचकोडीपुहुत्तमभहियाईति, अस्यचभावना प्रागिवेति, 'लद्धी से जहा एयस्स चेचे' त्यादि, एतच्चैतत्सूत्रानुसारेणावगन्तव्यं 'संवेहो जहेवे'त्यादि 'एस्थ
चेव'त्ति अत्रैवपञ्चेन्द्रियतिर्यगुद्देशके, स चैवं-भवादेशेनजघन्यतो द्वौभवौ उत्कृष्टतस्त्वष्ट भवाः, कालादेशेन जघन्येन द्वे अन्तर्मुहूर्ते उत्कर्षतश्चतः पूर्वकोट्योऽन्तर्मुहूर्त्तचतुष्काधिकाः, एष जघन्यस्थितिक औधिकेष्वित्यत्र संवेधः, जघन्यस्थितिको जघन्यस्थितिकेष्वित्यत्र चान्तर्मुहूत्तैः संवेधः,जघन्यस्थितिक उत्कृष्टस्थितिकेष्चित्यत्र पुनरन्तमुहूत्तैः पूर्वकोटीभिश्चसंवेध इति, नवमगमे 'नवरं परिमाण'मित्यादि, तत्र परिमाणुत्कर्षतः सङ्ख्याता उत्पद्यन्ते, अवगाहना चोत्कर्षतो योजनसहसमिति।
अधमनुष्येभ्यस्तमुत्पादयन्नाह–'जइमणुस्सेहिंतो'इत्यादि, लद्धीसे तिसुवि गमएसु'त्ति लब्धिः--परिमाणादिका से' तस्यासंज्ञिमनुष्यस्य त्रिष्वपिगमेष्वाधेषु यतो नवानांगमानांमध्ये आधा एवेह त्रयो गमाः संभवन्ति, जघन्योऽप्युत्कर्षतोऽपि चान्तर्मुहूर्तस्थितिकत्वेनैकस्थितिकत्वात्तस्येति, 'एत्य चेव'त्ति अत्रैव पञ्चेन्द्रियतिर्यगुद्देशकेऽसंज्ञि पञ्चेन्द्रियतिर्यग्भ्यः पञ्चेन्द्रियतिर्यगुत्पादाधिकारे, ‘नो असंखेज्जवासाउएहितो'त्ति असङ्ख्यातवर्षायुषोमनुष्यादेवेष्वेवोत्पद्यन्ते न तिर्यविति।
'लद्धी से इत्यादि, लब्धिः-परिमाणादिप्राप्ति 'से' तस्य संज्ञिमनुष्यस्य यथैतस्यैवसंज्ञिमनुष्यस्य पृथिवीकायिकेषूत्पद्यमनास्यप्रथमगमेऽभिहिता, साचैवं-परिमाणतोजघन्येनैको द्वौ वा उत्कर्षेण तु सङ्ख्याता एवोत्पद्यन्ते स्वभावतोऽपि सङ्घयातत्वात् संज्ञिमनुष्याणां, तथा षड्विधसंहनिन उत्कर्षतः पञ्चधनुःशतावगाहनाः षड्विधसंस्थानिनः षडलेश्यास्त्रिविधदृष्टयो भजनया चतुर्ज्ञानास्त्र्यज्ञानाश्च त्रियोगा द्विविधोपयोगाश्चतुःसंज्ञा श्चतुष्कषायाः पञ्चेन्द्रियाः षटसमुद्घाताः सातासातवेदनास्त्रिविधवेदाजघन्येनान्तर्मुहूर्त्तस्थितय उत्कर्षेण तुपूर्वकोट्यायुषः प्रशस्तेतराध्य- वसानाः स्थितिसमानानुबन्धाः, कायसंवेधस्तु भवादेशेन जघन्यतो द्वौ भवौ उत्कर्षतोऽष्टौ भवाः कालादेशेन तु लिखित एवास्ते १।।
___ द्वितीयगमे सच्चेव क्त्तव्वय'त्तिप्रथमगमोक्तासंवेधःकालादेशेन तुजघन्यतोद्वेअन्तर्मुहूर्ते उत्कर्षतश्चतस्रः पूर्वकोट्यश्चतुरन्तर्मुहूताधिकाः, तृतीयेऽप्येवं–'नवरंओगाहणाजहन्नेणंअंगुलपुहुत्तत्ति, अनेनेदमवसितम्-अङ्गुलपृथकत्वाद्धीनतरशरीरोमनुष्योनोत्कृष्टायुष्केषुतिर्यरुत्पद्यते, तथा 'मासपुहुत्तं तिअनेनापि मासपृथक्तवाद्धीनतरायुष्को मनुष्योनोत्कृष्टस्थितिषुतिर्यसूत्पद्यत इत्युक्तं, 'जहा सन्नपिंचिदियतिरिक्खजोणियस्स पंचिंदियतिरिक्खजोणि उउववजमाणसे त्यादि, सर्वथेह समतापरिहारार्थमाह-- ___'नवरं परिमाण मित्यादि तत्र परिमाणद्वारे उत्कर्षतोऽसङ्खयेयास्ते उत्पद्यन्ते इत्युक्तं इह तुसंज्ञिमनुष्याणांसद्धयेयत्वेन सङ्ख्येया उत्पद्यन्त इति वाच्यं, संहननादिद्वाराणितुयथा तत्रोक्तानि तथेहागन्तव्यानि, तानि चैवं-तेषां षट् संहननानि जघन्योत्कर्षाभ्यामङ्गुलासङ्घयेयभागमात्राऽवगाहना षट् संस्थानानि तिम्रो लेश्या मिथ्या दृष्टि द्वे अज्ञाने कायरूपो योगो द्वौ उपयोगौ चततः सज्ञाश्चत्वारः कषायाः पञ्चेन्द्रियाणि त्रयः समुद्धाता द्वे वेदने त्रयो वेदा जघन्योत्कर्षाभ्या- मन्तर्मुहूर्तप्रमाणमायुरप्रशस्तान्यध्यवसायस्थानानि आयुः समानोऽनुबन्धः,
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org