________________
HIT सामना
२५२
भगवतीअङ्गसूत्रं (२) १८/-४/७३४ निरवसेस भाणियव्वं जाव निजरिस्संति लोभेणं। __कतिणं भंते! जुम्मा पनत्ता?, गोयमा! चत्तारिजुम्मा पन्नत्ता-कडजुम्मे तेयोगेदावरजुम्मे कलिओगे, से केपट्टेणं भंते ! एवं वुच्छइ जाव कलियोए?, गोयमा ! जे णं रासीचउक्कएणं अवहारेणं अवहीरमाणे चउपञ्जवसिए सेतं कडजुम्मे, जेणंरासी चउक्कएणअवहारेणंअवहीरमाणे तिपज्जवसिएसेत्तंतेयोए, जेणंरासीचउक्कएणं अवहारेणं अवहीरमाणे दुपज्जवसिएसेत्तंदावरजुम्मे, जेणं रासी चउक्कएणं अवहारेणं अवहीरमाणे एगपज्जवसिए सेत्तं कलिओगे, सेतेणटेणं गोयमा एवं वुचइ जाव कलिओए।
नेरइया णं भंते ! किं कडजुम्मा तेयोगा दावरजुम्मा कलियोगा ४?, गोयमा! जहन्नपदे कडजुम्मा उक्कोसपदे तेयोगा अजहन्नुक्कोसपदे सिय कडजुम्मा १ जाव सिय कलियोगा ४, एवं जाव थणियकुमारा। वणस्सइकाइयाणं पुच्छा, गोयमा! जहन्नपदे अपदा उक्कोसपदे य अफदा अजहनुक्कोसियपदे सिय कडजुम्मा जाव सिय कलियोगा।
बेइंदियाणपुच्छा, गोयमा! जहन्नपदेकडजुम्माउकोसपदेदावरजुम्मा, अजहन्नमणुकोसपदे सिय कडजुम्मा जाव सिय कलियोगा, एवं जाव चतुरिदिया, सेसा एगिदिया जहा बेंदिया, पंचिंदियतिरिक्खजोणिया जाव वेमाणिया जहानेरइया, सिद्धा जहा वणस्सइकाइया।
इत्थीओ णं भंते ! किं कडजुम्मा०? पुच्छा, गोयमा ! जहन्नपदे कडजुम्माओ उक्छेसपदे सिय कडजुम्माओ अजहन्नमणुक्कोसपदे सिय कडजुम्माओ जाव सिय कलियोगाओ, एवं असुरकुमारित्थीओविजाव थणियकुमारइत्थीओ, एवंतिरिक्खजोणियइत्थीओएवंमणुसित्थीओ एवं जाव वाणमंतरजोइसियवेमाणियदेविस्थीओ।।
वृ. 'कइण'मियादि, 'कसायपदंतिप्रज्ञापनायांचतुर्दशं, तच्चैवं-'कोहकसाए मानकसाए मायाकसाए लोभकसाए' इत्यादि निञ्जरिस्संति लोभेणं ति अस्यैवं सम्बन्धः- .
'वेमाणियाणंभंते! कइहिं ठाणेहिं अट्ठ कम्मपयडीओ निजरिस्संति?, गोयमा ! चउर्हि ठाणेहिं, तंजहा-कोहेणं जावलोभेणंति,इहनारकादीनामष्टापि कर्माण्युदयेवर्तन्ते, उदयवर्तिनां च तेषामवश्यं निर्जरणमस्ति, कषायोदयवर्तिनश्च ते ततश्च कषायोदये कर्मनिर्जराया भावात् क्रोधादिभिर्वैमानिकानामष्ट कर्मप्रकृतिनिर्जरणमुच्यते इति ।।
अनन्तरंकषायानिरूपिताः,तेच चतुःसङ्घयत्वात्कृतयुग्मलक्षणसङ्ख्याविशेषवाच्या इत्यतो युग्मस्वरूपप्रतिपादनायाह-'कइ णमित्यादि, ‘चत्तारि जुम्म'त्ति इह गणितपरिभाषया समो राशियुग्ममुच्यते विषमस्त्वोज इति, तरच यद्यपीह द्वौ राशीयुग्मशब्दवाच्यौ द्वौ चौजःशब्दवाच्यौ भवतस्तथाऽपीह युग्मशब्देन राशयो विवक्षिताः अतश्चत्वारि युग्मानि राशय इत्यर्थः, तत्र 'कडजुम्मे'त्ति कृतं-सिद्धं पूर्ण ततः परस्य राशिसज्ञान्तरस्याभावेन न त्वोजःप्रभृतिवदपूर्ण यद् युग्म-समराशिविशेषस्तत्कृतयुग्मं ।
'तेओए'ति त्रिभिरादित एव कृतयुग्माद्वोपरिवर्तिभिरोजो-विषमराशिविशेषस्त्योजः, 'दावरजुम्मे'त्ति द्वाभ्यामादित एव कृतयुग्माद्बोपरिवर्तिभ्यां यदपरं युग्मं कृतयुग्मादन्यत्तनिपातनविधेपिरयुग्मं, 'कलिओए'त्ति कलिना-एकेनआदित एव कृतयुग्माद्वोपरिवर्तिना ओजो-विषमराशिविशेषः कल्योज इति । 'जे पां रासी'त्यादि, यो राशिश्चतुष्केनापहारेणा
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org