________________
भगवतीअङ्गसूत्रं १/-/४/४७ वेएइ, जेवेएइसेतेअट्ठ'इत्यादि। 'जीवेणंभंते! नाणावरणिज कम्मवेएइ? गोयमा अत्थेगइए वेएइ अत्यंगतिए नो वेएइ' केवलिनोऽवेदनात्, ‘नेरइए णं भंते ! नाणावरणिज्जं कम्मं वेएइ ? गोयमा ! नियमा वेएइ'इत्यादि।
'अनुभागो कइविही कस्सत्ति कस्य कर्मणः कतिविधो रसः ? इति द्वारम्, इदं चैवम्
"नाणावरणिज्जस्स णं भंते ! कम्मस्स कतिविहे अणुभागे पन्नत्ते ? गोयमा ! दसविहे अणुभागे पन्नत्ते, तंजहा-सोयावरणे सोयविन्नाणावरणे" इत्यादि, द्रव्येन्द्रियावरणो भावेन्द्रियावरणश्चेत्यर्थः ।। अथ कर्मचिन्ताऽधिकारान्मोहनीयमाश्रित्याह
मू. (४८)जीवेणंभंते! मोहणिजेणं कडेणं कम्मेणं उदिन्नेणंउवठ्ठाएजा? हंता उवट्ठाएज्जा
से भंते ! किं वीरियत्ताए उवठ्ठाएजा अवीरियत्ताए उवहाएज्जा ? गो० ! वीरियत्ताए उवट्ठाएजानोअवीरियत्ताए उवट्ठाएजा, जइवीरियत्ताएउवहाएजा किंबालवीरियत्ताएउवठाएजा पंडियवीरियत्ताए उवट्ठाएजा बालपंडियवीरियत्ताए उवठाएजा?, गोयमा! बालवीरियत्ताए उवट्ठाएज्जा णो पंडियवीरियत्ताए उवट्ठाएजाणो बालपंडियवीरियत्ताए उवट्ठाएज्जा।
जीवे णं भंते ! मोहणिजेणं कडेणं कम्मेणं उदिन्नेणं अवक्कमेजा ? हंता अवक्कमेचा, से भंते ! जाव बालपंडियवीरियत्ताए अवक्कमेजा ३?, गोयमा ! बालचीरियत्ताए उवक्कमेजा नो पंडियबीरिय-ताए उवक्कमेञ्जा, सिय बालपंडियवीरियत्ताए अवक्कमेजा । जहा उदिनेणं दो आलावगा तहा उवसंतेणवि दो आलावगा भाणियव्वा, नवरं उवट्ठाएजा पंडियवीरियत्ताए अवक्कमेचा बालपंडिय-वीरियत्ताए।
से भंते ! किं आयाए अवक्कमइ अणायाए अवक्कमइ ? गोयमा ! आयाए अवक्कमइ नो अणायाए अवक्कमइ, मोहणिजं कम्मं वेएमाणे से कहमेयं भंते! एवं? गोयमा! पुब्बि से एयंएवं रोयइ इयाणिं से एयं एवं नो रोयइ एवं खलु एवं ।।
वृ.'मोहणिज्जेणं'तिमिथ्यात्वमोहनीयेन ‘उदिन्नेणं तिउदितेन ‘उवठ्ठाएजत्ति 'उपतिष्ठेत्' उपस्थानं-परलोकक्रियास्वभ्युपगमंकुर्यादित्यर्थः, वीरियत्ताए'त्तिवीर्ययोगाद्वीर्य-प्राणी तद्भावो वीर्यता, अथवा वीर्यमेव स्वार्थिकप्रत्ययाद्वीर्यता वीर्याणां वाभावो वीर्यता, तया, 'अवीरियत्ताए'त्ति अविद्यमानवीर्यतया वीर्याभावेनेत्यर्थः, 'नो अवीरियत्ताए'त्ति वीर्यहेतुकत्वादुपस्थानस्येति ।
'वालवीरियत्ताए'त्ति बालः-सम्यगर्थानवबोधात्सद्बोधकार्यविरत्यभावाच्चमिथ्याष्टिस्तस्य या वीर्यता-परिणतिविशेषः सा तथा तया । 'पंडियवीरियत्ताए'त्ति पण्डितः-सकलावद्यवर्जकस्तदन्यस्य परमार्थतो निनित्वेनापण्ड्तित्वाद्, यदाह॥१॥ “तज्ज्ञानमेव न भवति यस्मिन्नुदिते विभाति रागगणः । तमसः कुतोऽस्ति शक्तिर्दिनकरकिरणग्रातः स्थातुम् ।।
इति, सर्वविरत इत्यर्थः । 'बालपंडियवीरियत्ताए'त्तिबालो देशे विरत्यभावात्पण्डितो देशएव विरतिसद्भावादिति बालपण्डितो-देशविरतः, इह मिथ्यात्वे उदिते मिथ्याष्टित्वाञ्जीवस्य बालवीर्येणैवोपस्थान स्यान्नेतराभ्याम्, एतदेवाह-'गोयमे त्यादि ।
उपस्थानविपक्षोऽपक्रमणमतस्तदाश्रित्याह-'जीवेणमित्यादि 'अवक्कमेन्ज'त्ति अपक्रामेत्'
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org