________________
७४
भगवती अङ्गसूत्रं (२) १२/-/५/५४३
प्रदेशा- द्रव्यस्य निर्विभागा अंशाः पर्यवास्तु धर्मा, ते चैवंकरणादेवं वाच्या:
'सव्वपएसा णं भंते! कइवण्णा ? पुच्छा, गोयमा ! अत्थेगइया सव्वपएसा पंचवन्ना जाव अट्ठफासा' इत्यादि । एवं च पर्यवसूत्रमपि, इह च मूर्त्तद्रव्याणां प्रदेशाः पर्यवाश्च मूर्त्तद्रव्यवत्पञ्चवर्णादयः, अमूर्त्तद्रव्याणां चामूर्त्तद्रव्यवदवर्णदय इति । अतीताद्धादित्रयं चामूर्त्तत्वादवर्णादिकम् । वर्णाद्यधिकारादेवेदवाह
-
सू. (५४४) जीवे णं भंते! गब्भं वक्कममाणे कतिवन्नं कतिगंधं कतिरसं कतिफासं परिणामं परिणमइ ?, गोयमा ! पंचवनं पंचरसं दुगंधं अट्ठफासं परिणामं परिणमइ ।
वृ. 'जीवे ण' मित्यादि, 'परिणामं परिणमइ' त्ति स्वरूपं गच्छति कतिवर्णादिना रूपेण परिणमतीत्यर्थः ‘पंचवन्नं’ति गर्भव्युत्क्रमकाले जीवशरीरस्य पञ्चवर्णादित्वात् गर्भव्युत्क्रमणकाले जीवपरिणामस्य पञ्चवर्णादित्वमवसेयमिति ।
अनन्तरं गर्भं व्युत्क्रामन् जीवो वर्णादिभिर्विचित्रं परिणामं परिणमतीत्युक्तम्, अथ विचित्रपरिणाम एव जीवस्य यो भवति तद्दर्शयितुमाह
मू. (५४५) कम्मओणं भंते! जीवे नो अकम्मओ विभत्तिभावं परिणमइ कम्मओणंजए नो अकम्मओ विभत्तिभावं परिणमइ ?, हंता गोयमा ! कम्मओ णं तं चेव जाव परिणमइ नो अकम्पओ विभत्तिभावं परिणमइ, सेवं भंते! सेवं भंतेत्ति ॥
वृ. 'कम्मओ ण' मित्यादि, कर्म्मतः सकाशान्नो अकर्म्मतः-न कर्माणि विना जीवो 'विभक्तिभावं' विभागरूपं भावं नारकतिर्यगमनुष्याभरभवेषु नानारूपं परिणाममित्यर्थः 'परिणमति' गच्छति तथा। 'कम्मओ णं जए 'त्ति गच्छति तांस्तान्नारकादिभावानिति 'जगत्' जीवसमूहो जीवद्रव्यस्यैव वा विशेषो जङ्गमाभिधानो 'जगन्ति' जङ्गमान्याहु' रिति वचनादिति । शतकं - १२ उद्देशकः-५ समाप्तः
-: शतकं - १२ उद्देशकः-६ः
वृ. जगतो विभक्तिभावः कर्म्मत इति पञ्चमोद्देशकान्ते, उक्तं, स च राहुग्रसने चन्द्रस्यापि स्यादिति शङ्कानिरासाय षष्ठोद्देशकमाह, तस्य चेदमादिसूत्रम्
मू. (५४६ ) रायगिहे जाव एवं वयासी- बहुजणे णं भंते ! अन्नमन्नस्स एवमाइक्खति जाव एवं परुवेइ - एवं खलु राहू चंदं गेण्हति एवं० २, से कहमेयं भंते! एवं ?, गोयमा ! जनं से बहुजणे णं अन्नमन्नस्स जाव मिच्छं ते एव माहंसु ।
अहं पुण गोयमा ! एवमाइक्खामि जव एवं परूवेमि--एवं खलु राहू देवे महिड्डिए जाव मक्खे वरवत्थधरे वरमल्लधरे वरगंधधरे वराभरणधारी, राहुस्स णं देवस्स नव नामधेना पन्नता, तंजहा - सिंघाइए १ जडिलए २ खंभए ३ खरए ४ दहुरे ५ मगरे ६ मच्छे ७ कच्छमे ८ कण्हसप्पे ९ ।
राहुस्स णं देवरस विमाणा पंचवन्ना पन्नत्ता, तंजहा- किण्हा नीला लोहिया हालिद्दा सुक्कल्ला, अत्थि कालए राहुविमाणे खंजणवन्नाभे पन्नत्ते अत्थि नीलए राहुविमाणे लाउयवन्नाभे प० अत्थि लोहिए राहुविमा मंजिट्टवत्राभे पं० अत्थि पीतए राहुविमाणे हालिद्दवन्नाभे पत्रत्ते अत्थि सुकिल्लए राहुविमाणे भासरासि वन्नाभे पन्नत्ते। जया णं राहू आगच्छमाणे वा गच्छमाणे वा विउव्वमाणे वा
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org