________________
शतकं - ९, वर्ग:-, उद्देशकः - ३४
हणइ नोआसेवि हणइ, से केणट्टेणं अट्टोतहेव, एवं हत्यिं सीहं वग्धं जाव चिल्ल लगं ।
पुरिसे णं भंते! अन्नयरं तसपाणं हणमाणे किं अन्नयरं तसपाणं हणइ नो अन्नयरे तसपाणे हणइ ? गोयमा ! अन्नयरंपि तसपाणं हणइ नो अन्नयरेवि तसेपाणे हणइ, से केणद्वेणं भंते एवं वुच्चइ अन्नयरंवि तसंपाणं नो अन्नयरेवि तसेपाणे हणई ? गोयमा! तस्सणं एवं भवइ एवं खलु अहं एवं अन्नयरं तसं पाणं हणामि सेणं एवं अन्नयरं तसं पाणं हणेमाणे अनेगे जीवे हणइ, से तेणट्टेणं गोयमा ! तं चेव सव्वेवि एक्क गमा ।
पुरिसे णं भंते! इसिं हणमाणे किं इसिं हणइ नोइसिं हणइ ? गोयमा इसिपि हणइ नो इसिपि हणइ से केणणं भंते! एवं बुचइ जाव नोइसिंपि हणइ ?, गोयमा ! तस्स णं एवं भवइ एवं खलु अहं एवं इसि हणामि, से णं एगं इसि हणमाणे अनंते जीवे हणइ से तेणट्टेणं निक्खेवओ
५२५
पुरिसे णं भंते! पुरिसं हणमाणे किं पुरिसवेरेणं पुढे नोपुरिसवेरेणं पुढे ?, गोयमा ! नियमा ताव पुरिसवेरेणं पुढे अहवा पुरिसवेरेण य नोपुसवेरेण य पुढे अहवा पुरिसवेरेण य नोपुरिसवेरेहि पुट्टे, एवं आसं एवं जाव चिल्ललगं जाव अहवा चिल्ललगवेरेण य नो चिल्ललगवेरेहि य पुट्ठे, पुरिसे णं भंते! इसिं हणमाणे किं इसिवेरेणं पुढे नोइसिवेरणं ?, गोयमा ! नियमा इसिवेरेण य नोइसिवेरेहि य पुढे
7
वृ. ' ते 'मित्यादि, 'नोपुरिसं हणइ' ति पुरुषव्यतिरिक्तं जीवान्तरं हन्ति 'अनेगे जीवे हणइ'त्ति 'अनेकान् जीवान्' यूकाशतपदिकाकृमिगण्डोलकादीन् तदाश्रितान् तच्छरीरावष्टब्धांस्तदुधिरप्लावितादींश्च हन्ति, अथवा स्वकायस्याकुञ्चनप्रसरणादिनेति, 'छणइ ' त्तिक्वचित्पाठ्तत्रापि स एवार्थः, क्षणघातोहिसार्थः त्वात्, बाहुल्याश्रयं चेदं सूत्रं तेन पुरुषं घ्नन् तथाविधसामग्रीवशात् कश्चित्तमेव हन्ति कश्चिदेकमपि जीवान्तरं हन्तीत्यपि द्रष्टव्यं वक्ष्यमाणभङ्गकत्रयान्यथाऽनुपपत्तेरिति, 'एते सव्वे एक्कगमा' 'एते' हस्त्यादयः 'एकगमाः ' सध्शाभिलापाः 'इसिं'ति ऋषिम् 'अनंते जीवे हणइ त्ति ऋषि घ्नन्ननन्तान् जीवान् हन्ति, यतस्तद्घातेऽनन्तानां घातो भवति, मृतस्य तस्य विरतेरभावेनानन्तजीवघातकत्वभावात्, अथवा ऋषिर्जीवान् बहून् प्राणिनः प्रतिबोधयति, ते च प्रतिबुद्धाः क्रमेण मोक्षमासादयन्ति, मुक्तञ्चानन्तानामपि संसारिणामघातका भवन्ति, तद्वधे चैतत्सर्वं न भवत्यतस्तद्वधेऽनन्तजीववधो भगवतीति, 'निक्खेवओ'त्ति नगमनं 'नियमा पुरिसवेरेणेत्यादि, पुरुषस्य हतत्वान्नियमात्पुरुषवधपापेन स्पृष्ट इत्येको भङ्गः, तत्र च यदि प्राण्यन्तरमपि हतं तदा पुरुषवैरेण नोपुरुषवैरेण चेति द्वितीयः, यदि तु बहवः प्राणिनो हतास्तत्र तदा पुरुषवैरेण नोपुरुषवैरैश्चेति तृतीयः, एवं सर्वत्र त्र्यम्, ऋषिपक्षे तु ऋषिवैरेण नोऋषिवैरैश्चेत्वमेक एव, ननु यो मृतो मोक्षं चास्यत्यविरतो न भविष्यति तस्यर्षैर्वधे ऋ, षिवैरमेव भवत्यतः प्रथमविकल्पसम्भवः, अथ चरमशरीरस्य निरुपक्रमायुष्कत्वान्न हननसम्भवस्ततोऽचरमशरीरापेक्षया यथोक्तभङ्गसम्भवो, नैवं, यतो यद्यपि चरमशरीरो निरुपक्रमायुष्कस्तथाऽपि तद्बधाय प्रवृत्तस्य यमुनराजस्येव वैरमस्त्येवेति प्रथमभङ्गकसम्भव इति, सत्यं, किन्तु यस्य ऋषेः सोपक्रमायुष्कत्वात् पुरुषकृतो बधो भवति तमाश्रित्येदं सूत्रं प्रवृत्तं, तस्यैव हननस्य मुख्यनृत्या पुरुषकृतत्वादिति ।
प्रागू हननमुक्तं, हननं चोच्छसादिवियोगोऽतउच्छ्वासादिवक्तव्यतामाह
For Private & Personal Use Only
Jain Education International
www.jainelibrary.org