________________
५२६
भगवतीअङ्गसूत्रं ९/-/३४/४७२ मू. (०७२) पुढविकाइयाणं भंते ! पुढविकायं चैव आणमंति वा पाणमंति वा ऊससंति वानीससंति वा?, हंता गोयमा! पुढविक्काइए पुढविक्काइयं चेव आणमंतिवा जावनीससंति वा
पुढवीकाइएणंभंते! आउक्काइयं आणमंतिवाजावनीससंति?,हंतागोयमा! पुढविक्काइए आउकाइयं आणमंति वा जाव नीससंति वा, एवं तेउक्काइयं वाउक्काइयं एवं वणस्सइयं ।
आउक्काइएणंभंते! पुढवीक्काइयं आणमंति वा पाणमंतिवा?, एवं चेव, आउक्काइएणं भंते ! आउक्काइयं चैव आणमंति वा?, एवं चेव, एवं तेउवाऊवणस्सइकाइयं ।
तेऊक्काइ णं भंते ! पुढविक्काइयं आणमंति वा ?, एवं जाव वणस्सइकाइए णं भंते ! वणस्सइकाइयं चेव आणमंति वा तहेव।
पुढविक्काइए णं भंते ! पुढविकाइयं चैव आणममाणे वा पाणममाणे वा ऊससमाणे वा नीससमाणे वा कइकिरिए ?, गोयमा! सिय तिकिरिए सिय चउकिरिए सिय पंचकिरिए।
पुढविक्काइएणं भंते ! आउक्काइयंआणममाणे वा०? एवं चेवएवंजाव वणस्सइकाइयं, एवं आउकाइएणवि सब्वेवि भाणियव्वा, एवं तेउक्काइएणवि, एवं वाउक्काइएणवि, जाव वणस्सइकाइएणं भंते ! वणस्सइकाइयं चेव आणममाणे वा? पुच्छा, गोयमा! सिय तिकिरिए सिय चउकिरिए सिय पंचकिरिए।
वृ. 'पुढविक्काइएणंभंते'इत्यादि, इहपूज्यव्याख्यायथा वनस्पतिरन्यस्योपर्यन्यः स्थितस्तत्तेजोग्रहणं करोति एवं पृथिवीकायिकादयोऽप्यन्योऽन्यसंबद्धत्वात्तत्तद्रूपं प्राणापानादि कुर्वन्तीति, तत्रैक-पृथिवीकायिकोऽन्यं स्वसंबद्धं पृथिवीकायिकम्अनिति-तद्रूपमुच्छसंकरोति, यथोदरस्थितकर्पूरः पुरुषः कर्पूरस्वभावमुच्छसं करोति, एवमकायादिकानिति, एवं पृथिवीकायिकसूत्राणि पञ्च, एवमेवाप्कायादयः प्रत्येकं पञ्च सूत्राणि लभन्त इति पञ्चविंशति सूत्राण्येतानीति।
क्रियासूत्राण्यपि पञ्चविंशतिस्तत्र 'सिय तिकिरिए ति यदा पृथिवीकायिकादि पृथिवीकायिकादिरूपमुच्छसं कुर्वन्नपि न तस्य पीडामुत्पादयति स्वभावविशेषात्तदाऽसौ कायिक्यादित्रिक्रियः स्यात्, यदातुतस्य पीडामुत्पादयतितदा पारितापनिकीक्रियाभावाच्चतुष्क्रियः, प्राणातिपातसद्भावे तु पञ्चक्रिय इति।।
मू. (४७३) वाउक्काइएणंभंते ! रुक्खस्स मूलं पचालेमाणे वा पवाडेमाणे वा कतिकिरिए गोयमा! सिय तिकिरिए सिय चउकिरिए सिय पंचकिरिए।
एवंकंदंएवंजाव मूलंबीयंपचालेमाणे वापुच्छा, गोयमा! सियतिकिरिएसियचउकिरिए सिय पंचकिरिए। सेवंभंते! सेवं भंतेत्ति। .. वृ. क्रियाधिकारादेवेदमाह-'वाउचाइए णमित्यादि, इह च वायुना वृक्षमूलस्य प्रचलनं प्रपातनं वा तदा संभवतियथा नदीभित्यादिषु प्रतिव्याअनावृत्तं तत्स्यादिति । अथ कथं प्रपातेन त्रिक्रियत्वं परितापादेः सम्भवात्?, उच्यते, अचेतनमूलापेक्षयेति।
शतकं-९ उद्देशकः-३४ समाप्तः
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org