________________
४१०
भगवतीअङ्गसूत्रं 1-1८/४१४ गोयमा ! इत्थिपच्छाकडीवि बंधइ १ पुरिसपच्छाकडोवि बं० २ नपुंसगपच्छाकडोवि बं०३ इत्थीपच्छाकडावि बं०४ पुरिसपच्छाकडाविबं०५ नपुंसकपच्छाकडावि बं०६ अहवा इत्थीप-च्छाकडा पुरिसपच्छाकडो य बंधइ ७ एवं एए वेव छव्वीसं भंगा भानियव्वा, जाव अहवा इत्थि-पच्छाकडा य पुरिसपच्छाकडाय नपुंसगपच्छाकडाय बंधति।
तंभंते ! किंबंधी बंधइ बंधिस्सइ १ बंधी बंधइनबंधिस्सइ २ बंधी नबंधइ बंधिस्सइ३ बंधी नबंधइन बंधिस्सइ ४ न बंधी बंधइ बंधिस्सइ ५ नबंधी बंधइ न बंधिस्सइ ६ न बंधीन बंधइ बंधिस्सइन बंधी न बंधइ न बंधिस्सइ८?
गोयमा !भवागरिसं पडुच अत्थेगतिए बंधी बंधइ बंधिस्सइ अत्यंगतिए बंधी बंधइ न बंधिस्सइ, एवं तं चेव सव्यं जाव अत्यंगतिए न बंधी न बंधइ न बंधिस्सइ, गहमागरिसं पडुच्च अत्यंगतिएबंधी बंधइ बंधिस्सइ एवंजाव अत्यंगतिए नबंधी बंधइबंधिस्सइ, नो चेवर्णनबंधी बंधइन बंधिस्सइ, अत्थेगतिए नबंधीनबंधइबंधिस्सइ अत्यंगतिए नबंधी नबंधह न बंधिस्सह
तंभंते ! किं साइयं सपज्जवसियं बंधइ साइयं अपज्जवसियं बंधइ अनाइयं सपञ्जवसियं बंधइ अनाइयं अपज्जवसियंबंधइ?, गोयमा! साइयंसपज्जवसियंबंधइनोसाइयं अपज्जवसियं बंधइ नो अनाइयं सपज्जवसियं बंधइ नो अनाइयं अपञ्जवसियं बंधइ।
तंभंते ! किं देसेणं देसंबंधइ देसेणं सव्वं बंधइ सव्वेणं देसंबंधइ सव्येणं सव्वं बंधइ?, गोयमा! नो देसेणं देसंबंधइ नो देसेणं सव्वंबंधइनो सव्वेणं देसंबंधइ सव्वेणं सब्बं बंधइ ।।
वृ.आज्ञाराधकश्च कर्मक्षपयति शुभं वातद्बध्नातीति बन्दं निरूपयन्नाहा-'कई त्यादि, 'बंधे'त्तिद्रव्यतो निगडादिबन्धो भावतःकर्मबन्धः, इहचप्रक्रमात्कर्मबन्धोऽधिकृतः 'ईरियावहियाबंधे यत्तिईर्या-गमनंतप्रधान- पन्था-मार्ग ईपिथस्तत्र भवमैर्यापथिकं-केवलयोगप्रत्ययं कर्मतस्ययो बन्धः स तथा, सचैकस्य वेदनीयस्य, 'संपराइयबंधेय'तिसंपरैति-संसारंपर्यटति एभिरिति सम्परायाः कषायास्तेषु भवं साम्परायिकं कर्म तस्य यो बन्धः स साम्परायिकबन्धः कषायप्रत्यय इत्यर्थः, स चावीतरागगुणस्थानकेषु सर्वेष्विति।
__'नोनेरइओ'इत्यादि, मनुष्यस्यैवतद्वन्धो, यस्मादुपशान्तमोहक्षीणमोहसयोगकेवलिनामेव तद्वन्धनमिति, 'पुब्बपडिवन्नए'इत्यादि, पूर्व-प्राक्कालेप्रतिपन्नमैर्यापथिकबन्धकत्वंयैस्तेपूर्वप्रतिपन्नकास्तान्, तद्वन्धकत्वद्वितीयादिसमयवर्तिन इत्यर्थः, तेच सदैव बहवः पुरुषाः स्त्रियश्च सन्ति उभयेषां केवलिनांसदैव भावादत उक्तं मणुस्सायमणुस्सीओयबंधंति'त्ति, पडिवजमाणएत्ति प्रतिपद्य-मानकान्एपिथिककर्मबन्दनप्रथमसमयवर्तिन इत्यर्थः, एषां च विरहसम्भवाद् एकदा मनुष्यस्य स्त्रियाश्चैकैकयोगे एकत्वबहुत्वाभ्यां चत्वारो विकल्पाः, द्विकसंयोगे तथैव चत्वारः, एवमेते सर्वेऽप्यष्टी, स्थापना चेयमेषाम्-पु०१ स्त्री १३० स्त्री ३।
एतदेवाह-'मणुस्से वा'इत्यादि, एषां च पुंस्त्वादि तत्तल्लिङ्गापेक्षया न तु वेदापेक्षया, क्षीणोपशान्तवेदत्वात् । अथ वेदापेक्षं स्त्रीत्वाद्यधिकृत्याह
"तं भंते! कि'मित्यादि, 'नो इत्थी'इत्यादि च पदत्रयनिषेधेनावेदकः प्रश्नितः, उत्तरे तु पन्नां पदानां निषेधः सप्तमपदोक्तस्तु व्यपगतवेदः, तत्र च पूर्वप्रतिपन्नाः प्रतिपद्यमानकाच भवन्ति, तत्र पूर्वप्रतिपन्नकानां विगतवेदानां सदा बहुत्वभावात् आह- 'पुव्वपडिवन्ने'त्यादि,
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org