________________
३४०
भगवतीअङ्गसूत्रं ७/-/९/३७२ तत्रानेके ये गणनायकाः-प्रकृतिमहत्तराः दण्डनायकाः-तन्त्रपालाः राजानो-माण्डलिकाः ईश्वरा-युवराजाः तलवराः-परितुष्टनरपतिप्रदत्तपट्टनबन्धविभूषिता राजस्थानीया माडम्बिकाःछिन्नमडम्बाधिपाः कौटुम्बिकाः कतिपयकुटुम्बप्रभवोऽवलगकाःमन्त्रिणः-प्रतीताः महामन्त्रिणोमन्त्रिमण्डलप्रधानाः गणकाः-ज्योतिषिकाः भाण्डागारिका इत्यन्येदौवारिकाः-प्रतीहाराः अमात्याराज्याधिष्ठायकाः चेटाः-पादमूलिकाः पीठमः-आस्थाने आसनासीनसेवकाः वयस्या इत्यर्थः नगरमिह सैन्यनिवासिप्रकृतयः निगमाः-कारनिका वनिजो वा श्रेठिनः-श्रीदेवताऽध्यासितसौवर्णपट्टविभूषितोत्तमाङ्गाः सेनापतयो-नृपतिनिरूपितचतुरङ्गसैन्यनायकाःसार्थःवाहाः प्रतीताः दूता-अन्येषां राजादेशनिवेदकाः सन्धिपालाः-राज्यसन्धिरक्षकाः।
एतेषां द्वन्द्वस्ततस्तैः, इह तृतीयाबहुवचनलोपो द्रष्टव्यः ‘सद्धिंति सार्द्धं सहेत्यर्थः, न केवलं तत्सहितत्वमेव अपि तुतैः समितिसमन्तात् परिवृतः-परिकरित इति, 'हारोत्थयसुकयरइयवच्छे हारावस्तृतेन-हारावच्छादनेन सुष्टु कृतरतिकं वक्षः-उरो यस्य स तथा, 'जहा चेव उववाइए'त्ति तत्र चैवमिदं सूत्रम्-‘पालंबपलंबमाणपडसुयउत्तरिज्जे' इत्यादि तत्रपालम्बेनदीर्पण प्रलम्बमानेन-झुम्बमानेनपटेन सुष्टु कृतमुत्तरीयं-उत्तरासङ्गो येन सतथा, 'महया भइचडगरवंदपरिक्खित्ते'त्तिमहाभटानां विस्तारवत्सङ्ग्रेन परिकरित इत्यर्थः 'ओयाए'त्ति 'उपयातः' उपागतः 'अभेज्जकवयंति परपरहरणाभेद्यावरणं 'वइरपडिरूवगं'ति वज्रसशम् ‘एगहथिणावित्ति एकेनापिगजेनेत्यर्थः 'पराजिनित्तए'त्ति परानभिभवितुमित्यर्थः । 'हयमहियपवरवीरधाइयविवडियचिंधद्धयपडागे'त्ति हताः-प्रहारदानतो मथिता-माननिर्मथनतः प्रवरवीराः-प्रधानभटा घातिताश्च येषां ते तथा, विपतिताश्चिह्नध्वजाः-चक्रादिचिह्नप्रधानध्वजः पताकाश्चतदन्या येषां तेतथा, ततः कर्मधारयोऽतस्तान, 'किच्छपाणगए'त्तिकृच्छ्रगतप्राणान्-कष्टपतिप्राणानित्यर्थः 'दिसोदिसिंति दिशः सकाशादन्यस्या दिशिअभिमतदिकूत्यागाद्दिगन्तराभिमुखेनेत्यर्थः, अथवा दिगेवापदिग् नाशनाभिप्रायेण यत्र प्रतिषेधने तद्दिगपदिक् तद्यथा भवत्येवं, 'पडिसेहित्य'त्ति प्रतिषेधितवान् युद्धानिवर्तितवानित्यर्थः ॥
मू. (३७३) नायमेयं अरहया सुयमेयं अरहया विनायमेयं अरहया रहमुसले संगामे, रहमुसले णं भंते ! संगामे वट्टमाणे के जइत्या के पराजइत्था?, गोयमा ! वजी विदेहपुत्ते चमरे असुरिदे असुरकुमारराया जइत्था नव मल्लई नव लेच्छई पराजइत्या।
तएणं से कूनिए राया रहमुसलं संगां उवट्टियं सेसं जहा महासिलाकंटए नवरं भूयानंदे हत्थिरायाजाव रहमुसलसंगामओयाए, पुरओ य से सक्के देविंदे देवराया, एवंतहेवजावचिट्ठति, मग्गओय से चमरे असुरिदे असुरकुमारराया एवं महं आया सं किढिणपडिलवर्गचिउब्वित्ताणं चिट्ठइ, एवं खलु तओइंदा संगाम संगामेति, तंजहा-देविंदे यमणुइंदे यअसुरिंदेय, एगहत्थिणावि णं पभू कूनिए राया जइत्तए तहेव जाव दिसो दिसिं पडिसेहित्था।
से केणद्वेणं भंते ! रहमुसले संगामे २?, गोयमा ! रहमुसले णं संगामे वट्टमाणे एगे रहे अनासए असारहिए अमारोहए समुसले महया जणक्खयं जणवहं जणप्पमई जणसंवट्टकप्पं रुहिरकद्दमं करेमाणे सव्वओ समंता परिधावित्था से तेणद्वेणं जाव रहमुसले संगामे । रहमुसले णं भंते ! संगामे वट्टमाणे कति जणसयसाहस्सीओ वहियाओ?, गोयमा! छत्रउतिं जणसय
For Private & Personal Use Only
Jain Education International
www.jainelibrary.org