________________
२७४
चायुर्न वध्नाति ।
सम्यग्धष्टिद्वारे 'सम्मधिट्ठी सिय'त्ति सम्यग्दृष्टिः वीतरागस्तदितरश्च स्यात्तत्र चीतरागो ज्ञानावरणं न बन्धाति एकविधबन्धकत्वात् इतरश्च बघ्नातिति स्यादित्युक्तं, मिध्यादृष्टिमिश्रदृष्टी तुबन्धीत एवेति, 'आउए हेट्ठिल्ला दो भयणाए 'त्ति सम्यग्वष्टिमिथ्याध्टी आयुः स्याद्वध्नीत इत्यर्थः, तथाहि सम्यग्धष्टिर पूर्वकरणादिरायुर्न बध्नाति इतरस्तु आयुर्बन्धकाले तद्बघ्नाति अन्यदा तु न बघ्नाति, एवं मिथ्याधष्टिरपि, मिश्रध्ष्टिस्त्वायुर्न बघ्नात्येव तद्वन्धाध्यवसायस्थानाभावादिति
सञ्ज्ञिद्वारे 'सन्नी सिय बंधइ' त्ति 'सञ्ज्ञी' मनः पर्याप्तियुक्तः, स च यदि वीतरागस्तदा ज्ञानावरणं न बध्नाति यदि पुनरितरस्तदा बध्नाति ततः स्यादित्युक्तम्, 'असन्नी बंधइत्ति मनःपर्याप्तिविकलो बघ्नात्येव 'नोसन्नीनो असन्नि' त्ति केवली सिद्धश्च न बघ्नाति, हेत्वभावात्, 'वेयनिजं हेट्ठिल्ला दो बंधंति' त्ति सञ्ज्ञी च वेदनीयं बघ्नीतः, अयोगिसिद्धवर्णानां तद्बन्धकत्वात्, 'उवरिल्ले भयणाए'त्ति उपरितनो नोसञ्ज्ञीनोअसञ्ज्ञी, स च सयोगायोगकेवली सिद्धश्च तत्र यदि सयोगिकेवी तदा वेदनीयं बध्नाति यदि पुनरयोगिकेवली सिद्धो वा तदा न बघ्नाति अतो भजनयेत्युक्तम्, ‘आउगं हेट्ठिल्ला दो भयणाए 'त्ति सञ्ज्ञी असञ्ज्ञी वायुः स्याद्वघ्नीतः, अन्तर्मुहूर्तमेव तद्बन्धनात्, 'उवरिल्ले न बंधइ' त्ति केवली सिद्धश्चायुर्न वघ्नातीति ।
भवसिद्धिकद्वारे 'भवसिद्धिए भयणाए 'त्ति भवसिद्धिको यो वीतरागः स न बध्नाति ज्ञानावरणं तदन्यस्तु भव्यो वघ्नातीति भजनयेत्युक्तं 'नो भवसिद्धिएनो अभवसिद्धिए 'त्ति सिद्धः, स च न बघ्नाति, ज्ञानावरणं तदन्यस्तु भव्यो वघ्नातीति भजनयेत्युक्तं 'नो भवसिद्धिएनोअभवसिद्धिए 'त्ति सिद्धः, स च न वघ्नाति, 'आउयं दो हेट्ठिल्ला भयणाए 'त्ति भव्योऽभव्यश्चायुबन्धका बनतोऽन्यदा तु न वघ्नीत इत्यतो भजनयेत्युक्तम्, 'उवरिल्ले न बंधइ' त्ति सिद्धो न बघ्नातीत्यर्थः ।
भगवती अङ्गसूत्रं ६/-/३/२८४
दर्शनद्वारे ‘हेट्टिल्ला तिन्नि भयणाए 'त्ति चक्षुरचक्षुरवधिदर्शनिनो यदि छद्मस्थवीतरागास्तदा न ज्ञानावरणं वघ्नन्ति, वेदनीयस्यैव बन्धकत्वात्तेषां, सरागास्तु बघ्नन्ति अतो भजनयेत्युक्तम्, 'उवरिल्ले न बंधइ' त्ति केवलदर्शनी भवस्थः सिद्धो वा न बन्धाति, हेत्वभावादित्यर्थः, 'वेयनिज्जं हेल्ला तिन्निबंधंति 'त्ति आद्यास्त्रयो दर्शनिनश्छद्मस्थवीतरागाः सरागाश्च वेदनीयं बघ्नन्त्येव, 'केवलदंसणी भयणाए' त्ति केवलदर्शनी सयोगिकेवली बघ्नाति अयोगिकेवली सिद्धश्च वेदनीयं न बघ्नातीति भजनयेत्युक्तम् ।
पर्याप्तकद्वारे 'पजत्तए भयणाए 'त्ति पर्याप्तको वीतरागः सरागञ्च स्यात्तत्र वीतरागो ज्ञानावरणं न बध्नाति सरागस्तु बघ्नाति ततो भजनयेत्युक्तं, 'नोपजत्तएनो अपज्जत्तए न बंधइति सिद्धो न बध्नातीत्यर्थः, 'आउगं हेट्ठिल्ला दो भयणाए 'त्ति पर्याप्तकापर्याप्तकावायुस्तद्बन्धकाले बघ्नीतोऽन्यदानेति भजना, 'उवरिल्ले ने' ति सिद्धो न बघ्नातीत्यर्थः ।
भाषकद्वारे 'दोवि भयणाए 'त्ति भाषको भाषालब्धिमांस्तदन्यस्त्वभाषकः, तत्र भाषको वीतरागो ज्ञानावरणीयं न बघ्नाति सरागस्तु बघ्नाति अभाषकस्त्वयोगी सिद्धश्च न बघ्नाति पृथिव्यादयो बिग्रहगत्यापन्नाश्च बघ्नन्तीति 'दोवि भयणाए' इत्युक्तं, 'वेयनिजं भासए बंधइति सयोग्यवसायनस्यापि भापकस्य सद्वेदनीयबन्धकत्वात् 'अभासए भयणाए 'त्ति अभाषकस्त्वयोगी
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
Jain Education International