Agam Sutra Satik 05 Bhagavati AngSutra 05

SR No.: 003339
Original Sutra Author: N/A
Author: Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Agam Shrut Prakashan
Publication Year: 2000
Total Pages: 1096
Language: Prakrit, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari, Agam, Canon, Agam 05, & agam_bhagwati
File Size: 23 MB

Page 27

भगवती अङ्गसूत्रं १/-/१/१०
प्रतिपादकानीत्युच्यन्ते । एवं च यत्पञ्चमाङ्गादिसूत्रोपन्यासे प्रेरित, यदुत-केनाभिप्रायेणेदं सूत्रमुपन्यस्तमिति, तत् केवलज्ञानोत्पादसर्वकर्मविगमाभिधानरूपसूत्राभिप्रायव्याख्यानेन निर्णीतमिति । एतत्सूत्रसंवादिसिद्धसेनाचार्योऽप्याह
२४
|| 9 ||
—
“उप्पज्जमाणकालं उप्पण्णं विगययं विगच्छंतं । दवियं पण्णवयंतो तिकालविसयं विसेसेइ ॥ इति
‘उत्पद्यमानकाल’मित्यनेनाद्यसमयादारभ्योत्पत्त्यन्तसमयं यावदुत्पद्यमानत्वस्येष्टत्वाद्वर्त्तमान भविष्यत्कालविषयं द्रव्यमुक्तम्, उत्पन्नमित्यनेन त्वतीतकालविषयम् एवं विगतं विगच्छदित्यनेनापीति, ततश्चोत्पद्यमानादि प्रज्ञापयन् स भगवान् द्रव्यं विशेषयति, कथं ?, त्रिकालविषयं यथा भवतीति संवादगाथार्थः । अन्ये तु कर्मेतिपदस्य सूत्रेऽनभिधानाञ्चलनादिपदानि सामान्येन व्याख्यान्ति, न कम्मपेक्षयैव ।
तथाहि - 'चलमाणे चलिए 'त्ति, इह चलनम् - अस्थिरत्वपर्यायेण वस्तुन उत्पादः
'वेइजमाणे वेइए' त्ति 'व्येजमानं' कम्पनमानं 'व्येजितं' कम्पितम्, 'एज कम्पने' इति वचनात्, व्येजनमपि तद्रूपापेक्षयोत्पाद एव । 'उदीरिज्ज्रमाणे उदीरिए त्ति, इहोदीरणं स्थिरस्य सतः प्रेरणं, तदपि चलनमेव, 'पहिज्रमाणे पहीणे' त्ति 'प्रहीयमाणं' प्रभ्रश्यत् परिपतदित्यर्थः 'प्रहीणं' प्रभ्रष्टं परिपतितमित्यर्थः, इहापि प्रहाणं चलनमेव, चलनादीनां चैकार्यत्वं सर्वेषां गत्यर्थत्वात् 'उप्पन्नपक्खस्स' त्ति चलत्वादिना पर्यायेणोत्पन्नत्वलक्षणपक्षस्याभिधायकान्येतानीति । तथा छेदभेददाहमरणनिर्जरणान्यकर्म्मार्थान्यपि व्याख्येयानि, तद्व्याख्यानंच प्रतीतमेव, भिन्नार्थता पुनरेषामेवं कुठारादिना लतादिविषयश्छेदः, तोमरादिना शरीरादिविषयो भेदः, अग्निना दार्वादिविषयो दाहः, मरणं तु प्राणत्यागः, निर्जरा तु अतिपुराणीभवनमिति ।
'विगयपक्खस्स' त्ति भिन्नार्यान्यपि सामान्यतो विनाशाभिधायकान्येतानीत्यर्थः, न च वक्तव्यं-किमेतैश्चलनादिभिरिह निरूपितैः ?, अतत्त्वरूपत्वादेषाम्, अतत्त्वरूपत्वस्यासिद्धत्वात्, तदसिद्धिश्च निश्चयनयमतेन वस्तुस्वरूपस्य प्रज्ञापयितुमारब्धत्वात्, तथाहि व्यवहारनयश्चलितमेव चलितमिति मन्यते, निश्चयस्तु चलदपि चलितमिति, अत्र च बहुवक्तव्यं तच्च विशेषावश्यकादिहैवाभिधायास्यमानजमालिचरिताद्वाऽवसेयमिति । इहाद्ये प्रश्नोत्तरसूत्रद्वये मोक्षतत्त्वं चिन्तितं, मोक्षः पुनर्जीवस्य जीवाश्च नारकादयश्चतुर्विंशतिविधाः, यदाह
1
119 11 "नेरइया 9 असुराई १० पुढवाई ५ बेदियादओ ३ चेव । पिंचिंदियतिरिय १ नरा १ वंतर १ जोइसिय १ वेमाणी १ (२४) । -तत्र नारकांस्तावत् स्थित्यादिभिश्चिन्तयन्नाह
मू. (११) नेरइयाणं भंते! केवइकालं ठिई पत्रत्ता ?, गोयमा ! जहन्त्रेणं दस वाससहस्साई उक्कोसेणं तेत्तीसं सागरोवमाई ठिई पन्नत्ता १ । नेरइयाणं भंते! केवइकालस्स आणमंति वा पाणमंति वा ऊससंति वा नीससंति वा?, जहा ऊसासपए २ ।
नेरइयाणं भंते आहारट्ठी ?, जहा पन्नवणाए पढमए आहारुद्देसए तहा भाणियव्वं ३ | .वृ. निर्गतमयम् - इष्टफलं कर्म येभ्यस्ते निरयास्तेषु भवा नैरयिका नार कास्तेषां नैरयिकाणां 'भंते’त्तिभदन्त! 'केवइकालं' ति कियांश्चासौ कालश्चेति कियत्कालस्तं कियत्कालं यावत् 'ठिइ'त्ति