________________
शतकं-२, वर्ग:-, उद्देशकः-१०
१५९
धम्मत्थिकायप्पएसा धम्मस्थिकाएत्ति वत्तव्यं सिया?, गोयमा! नोइणढे समझे, एगपदेसूणेविय णं भंते ! धम्मत्थिकाए २ त्ति वत्तव्वं सिया? नो तिणढे समढे ।
से केणडेणं भंते! एवं वुच्चइ? एगे धम्मस्थिकायपदेसे नो धम्मत्थिकाएत्ति वत्तव्वं सिया जाव एगपदेसूणेविय णं धम्मस्थिकाए नो धम्मस्थिकाएत्ति वत्तव्वं सिया?
से नूनं गोयमा! खंडे चक्के सगले चक्के?, भगवं! नो खंडे चक्के सगले चक्के, एवं छत्ते चम्मे दंडेदूसे आउहे मोयए, सेतेणटेणं गोयमा! एवंवुच्चइ-एगेधम्मत्थिकायपदेसे नो धम्मत्थिकाएत्ति वत्तव्वं सिया जाव जगपदेसूणेविय णं धम्मत्थिकाए नो धम्मत्थिकाएत्ति वत्तव्वं सिया।
सेकिंखातिएणभंते! धम्मस्थिकाएतिवत्तव्वंसिया?, गोयमा! असंखेजा धम्मस्थिकायपए ते सव्वे कसिणा पडिपुन्ना निरवसेसा एगगहणगहिया एस गंगोयमा! धम्मत्थिकाएत्ति वत्तव्वं सिया॥एवं अहम्मस्थिकाएवि, आगासस्थिकाएवि, जीवत्थिकायपोग्गलकायाविएवं चेव, नवरं तिण्हपि पदेसा अनंता भाणियव्वा ।। सेसंतं चैव ।।
वृ. 'खंडंचक्के' इत्यादि, यथा खण्डचक्रंचक्रं न भवति, खण्डचक्रमित्येवं तस्य व्यपदिश्यमानत्वात्, अपितु सकलमेव चक्रं चक्रं भवति ।
एवं धर्मास्तिकायःप्रदेशेनाप्यूनोनधर्मास्तिकाय इति वक्तव्यः स्याद्, एतच्च निश्चयनयदर्शनं व्यवहारनयमतं तु-एकदेशेनोनमपि वस्तु वस्त्वेव, यथा खण्डोऽपिघटो घटएव, छिन्नकर्णोऽपि श्वा श्वैव, भणन्ति च-'एकदेशविकृतमनन्यवदि'ति ।
‘से किंखाईति' अथ किं पुनरित्यर्थः 'सव्वेऽवि' समस्ताः, तेच देशापेक्षयाऽपि भवन्ति, प्रकारकास्न्येऽपि सर्वशब्दप्रवृत्तेरित्यत आह-'कसिण'त्ति कृत्स्ना न तु तदेकदेशापेक्षया सर्व इत्यर्थः, तेचस्वस्वभावरहिता अपि भवन्तीत्यत आह-प्रतिपूर्णा-आत्मस्वरूपेणाविकलाः, तेच प्रदेशान्तरापेक्षया स्वस्वभावन्यूना अपितथोच्यन्त इत्याह-निरवसेस'त्ति प्रदेशान्तरतोऽपिस्वस्वभावेनान्यूनाः, तथा 'एगग्गहणगहिय'त्ति एकग्रहणेन-एकशब्देन धर्मास्तिकाय इत्येवंलक्षणेन गृहीता येते तथा, एकशब्दाभिधेया इत्यर्थः, एकार्था वैते शब्दाः, 'पएसाअणंता भाणियब्वति धर्माधर्मयोरसद्धयेयाः प्रदेशा उक्ताः,आकाशादीनांपुनःप्रदेशाअनन्ता वाच्याः, अनन्तप्रदेशिकत्वात्रयाणामपीति।
उपयोगगुणो जीवास्तिकायः प्राग्दर्शितः, अथ तद्देशभूतो जीव उत्थानादिगुण इति दर्शयन्नाह
मू. (१४)जीवेणं भंते सउहाणे सकम्मे सबले सवीरिएसपुरिक्कारपरक्कमे आयभावेणं जीवभाव उवदंसेतीत्ति वत्तव्वं सिया?, हंता गोयमा ! जीवे णं सउट्ठाणे जाव उवदंसेतीत्ति वत्तव्वं सिया।
सेकेणद्वेणंजाव वत्तव्यंसिया?, गोयमा! जीवेणं अनंताणंआभिनिबोहियनाणपजवाणं एवं सुयनाणपजवाणं ओहिनाणपजवाणं मणपज्जवनाणप० केवलानाणप० मइअन्नाणप० सुय- अन्नाणप० विभंगणाणपजवाणं चक्खुदसणप० अचक्खुदंसणप० ओहिदसणप० केवलदंसणप० - उवओगं गच्छइ, उवओगलक्खणे णं जीवे, से तेगडेणं एवं वुच्चइ ।
गोयमा ! जीवेणं सउठाणे जाव वत्तव्वं सिया।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org