________________
२९६
सूत्रकृताङ्ग सूत्रम् २/१/-/६३४ विवक्षितं पद्मवरपौण्डरीकं तस्याः पुष्करिण्यास्तस्यां वा यः सेयं - कर्दमस्तस्मिन्निषण्णो-निमग्न आत्मान- मुद्धर्तुमसमर्थः, तस्माश्च तीरादपि प्रभ्रष्टः, ततस्तीरपद्मयोरन्तराल एवावतिष्ठते, यत एवमतः 'नो हव्वाए' त्ति नार्वाक्तटवर्त्यसौ भवति 'नो पाराए' त्ति नापि विवक्षितप्रदेशप्राप्तया पारगमनाय वा समर्थो भवति। एवमसावुमयभ्रष्टो मुक्तमुक्तोलीवदनर्थायैव प्रभवतीत्ययं प्रथमः पुरुषः, पुरुष एव पुरुषजातः पुरुषजातीय इति ।
मू. (६३५) अहावरे दोचे पुरिसजाए, अह पुरिसे दक्खिणाओ दिसा ओ आगम्मं तं पुक्खरिणि तीसे पुक्खरिणीए तीरे ठिञ्चा पासति तं महं एवं पउमवरपोंडरीयं अनुपुव्वुट्ठियं पासादीयं जाव पडिरूवं तं च एत्थ एगं पुरसजातं पासति पहीणतीरं अपत्तपउमवरपोंडरीयं नो हव्वाए नो पाराए अंतरा पोक्खरिणीए सेयंसि निसन्नं, तए णं से पुरिसे तं पुरिसं एवं वयासीअहोणं इमे पुरिसे अखेयने अकुलसे अपंडिए अवियत्ते अमेहावी बाले नो मग्गत्थे नो मग्गविऊ नो मग्गस्स गतिपरक्कमन्नू जनं एस पुरिसे, अहं खेयने कुसले जाव पउमवरपोंडरीयं उन्नक्खिस्सामि, नो य खलु एयं पउमवरपोंडरीयं एवं उन्निक्खेयव्वं जहा णं एस पुरिसे मन्ने, अहमंसि पुरिसे खेयन्ने कुसले पंडिए वियत्ते मेहावी अबाले मग्गत्थे मग्गविऊ मग्गस्स गतिपरक्कभन्नू अहमेयं परमवरपोंडरीयं उन्निक्खिस्सामित्तिकट्टु इति वच्चा ।
-
से पुरिसे अभिक्क मे तं पुक्खरिणि, जावं जावं च णं अभिक्क मेइ तावं तावं च णं महंते उदए महंते सेए पहीणे तीरं अपत्ते पउभवरपोंडरीयं नो हव्वाए नो पाराए अंतरा पोक्खरिणीए सेयंसि निसन्ने दोच्चे पुरिसजाते ।
वृ. 'अथ' प्रथमपुरुषादनन्तरम् 'अपरो' द्वितीयः पुरुषजातः पुरुष इति । अथवेति वाक्योपन्यासार्थे, अथ कश्चित्पुरुषो दक्षिणाद्दिगभागादागत्य तां पुष्करिणीं तस्याश्च पुष्करिण्यास्तीरे स्थित्वा तत्रस्थश्च पश्यति महदेकं पद्मवरपौण्डरीकमानुपूर्व्येणव्यवस्थितं प्रासादीयं यावत्प्रतिरूपम् 'अत्रच' अस्मिंश्च तीरे व्यवस्थितः, तंच पूर्वव्यवस्थितमेकं पुरुषंपश्यति, किम्भूतं? तीरात्परिभ्रष्टमनवाप्तपद्मवरपौण्डरीकमुभयभ्रष्टमन्तराल एवावसीदन्तं दृष्ट्वा च तमेवमवस्थं पुरुषं ततोऽसौ द्वितीयः पुरुषः तं प्राक्तनं पुरुषमेवं वदेत् ।
'अहो' इति खेदे, सर्वत्र णमिति वाक्यालङ्कारे द्रष्टव्यो, योऽयं कर्दमे निमग्नः पुरुषः सोऽखेदज्ञोऽकुशलोऽपण्डितोव्यक्तोऽमेघावी बालो न मार्गस्थो नो मार्गज्ञो नो मार्गस्य गतिपराक्रमज्ञः, अकुशलत्वादिके कारणमाह- 'यद्' यस्मादेष पुरुष एतत्कृतवान्, तद्यथा - अहं खेदज्ञः कुशल इत्यादि भणित्वा पद्मवरपौण्डरीकमुत्क्षेप्स्याभीत्येवं प्रतिज्ञातवान्, न चैतत्पद्यवरपौण्डरीकम् 'एवम्' अनेन प्रकारेण यथाऽनेनोत्क्षेप्नुमारब्धमेवमुत्क्षेप्तव्यं यथाऽयं पुरुषो मन्यत इति ॥ ततोऽहमेवास्योत्क्षेपणे कुशल इति दर्शयितुमाह- 'अहमंसीत्यादि जाव दोञ्चे पुरिसजाए' त्ति, सुगमं ।
पू. (६३६) अहावरे तच्चे पुरिसजाते, अह पुरिसे पच्चत्थिमाओदिसाओ आगम्मतं पुक्खरिणिं तीसे पुक्खरिणीए तीरे ठिञ्चा पासति तं एगं महं पउमवरपोंडरीयं अनुपुव्वुट्ठियं जाव पडिरूवं, ते तत्य दोनि पुरिसजाते पासति पहीणे तीरं अपत्ते पउमवरपोंडरीयं नो हव्वाए नो पाराए जाव सेयंसि निसन्ने, तए णं से पुरिसे एवं व्यासी
अहोणं इमे पुरिसा अखेयन्ना अकुसला अपंडिया अवियत्ता अमेहावी बाला नो मग्गत्था नो मग्गविऊ नो मग्गस्स गतिपरक्क मन्नू, जंणं एते पुरिसा एवं मन्ने अम्हे ए तं पउमवर पोडरीयं
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org