________________
- ४२६
अनुयोगद्वार-चूलिकासूत्रं दसणगुणप्पमाणे चरित्तगुणप्पमाणे । से किंतं नाणगुणप्पमाणे?, २ चउविहे पन्नत्ते, तंजहापच्चक्खे अनुमाने ओवम्मे आगमे।से किं तं पच्चक्खे? दुविहे पन्नते, तंजहा इंदिअपच्चक्खे अनोइंदिअपच्चक्खे । से किं तं इंदिअपच्चक्खे?, २ पंचविहे पन्नत्ते, तंजहा-सोइंदिअपच्चक्खे चक्खुरिदियपच्चक्खे घाणिदिअपच्चक्खे जिभिदिअपच्चक्खे फांसिंदिअपच्चक्खे, सेतं इंदियपच्चक्खे। से किंतं नोइंदियपच्चक्खे?, २तिविहे पन्नत्ते, तंजहा-ओहिनाणपच्चक्खे मनपज्जवनाणपच्चक्खे केवलनाणपच्चक्खे, से तं नोइंदियपच्चक्खे, से तं पच्चक्खे।
वृ.जीवस्य गुणा-ज्ञानदयस्तद्रुपंप्रमाणं जीवगुणप्रमाणं, तच्च ज्ञानदर्शनचारित्रगुणभेबिधा, तत्र ज्ञानरूपो यो गुणस्तद्रुपंप्रमाणं चतुर्विधं, तद्यथा-प्रत्यक्षमनुमानमुपमानमागमः, तत्र अशू व्याप्ता'वित्यस्य धातोश्नुते-ज्ञानात्मना अर्थान् व्योप्नोतीति अक्षो-जीव: 'अश भोजने' इत्यस्य वा अश्नानि-भुङ्के पालयति वा सर्वार्थानित्यक्षो-जीव एव प्रतिगतम्-आश्रितमक्षं प्रत्यक्षमिति, अत्यादयः क्रान्ताद्यर्थे द्वितीययेति समासः, जीवस्यार्थासाक्षात्कारित्वेन यद् ज्ञानं वर्तते वत्प्रत्यक्षमित्यर्थः, अन्ये त्वक्षमक्षं प्रति वर्तत इत्यव्ययीभावसमासं विदधति, तच्च न युज्यते, अव्ययीभावस्य नपुंसकलिङ्गत्वात् प्रत्यक्षशब्दस्य त्रिलिङ्गता न स्यात्, दृश्यते चेयं, प्रत्यक्षा बुद्धिः प्रत्यक्षो बोधः प्रत्यक्ष ज्ञानमिति दर्शनात्, ततो यथादर्शितस्तत्पुरुष एवायं, तच्च प्रत्यक्ष द्विविधम्-इन्द्रियप्रत्यक्षं नोइन्द्रियप्रत्यक्षं च, अत्रेन्द्रियं-श्रोतादि तन्निमित्तं- सहकारिकारणं यस्तोत्पित्सोस्तदलिङ्गिकं शब्दरूपरसगन्धस्पर्शविषयज्ञानमिन्द्रियप्रत्यक्षम्, इदं चेन्द्रलक्षणजीवात परंव्यतिरिक्तनिमित्तमाश्रित्योत्पद्यते इति धूमादग्निज्ञानमिव वस्तुतोऽर्थसाक्षात्कारित्वाभावात्, परोक्षमेव, केवलं लोकेऽस्य प्रत्यक्षतया रूढत्वात् संव्यवहारतोऽत्रापि तथोच्यत इत्यलं विस्तरेण, तदाकाक्षिणा तु नन्द्यध्ययनमन्वेषणीयम् । इन्द्रियप्रत्यक्षं तु यन्न भवति तन्नोइन्द्रियप्रत्यक्षं, नोशब्दस्य सर्वनिषेधपरत्वात् यत्रेन्द्रियं सर्वथैव न प्रवर्तते किन्तु जीव एव साक्षादर्थं पश्यति तन्नोइन्द्रियप्रत्यक्षम्-अवधिमन:पर्यायकेवलाख्यमिति भावार्थः ।
मू.(३०१ वर्तते )से किंतं अनुमाने?, २ तिविहे पत्रत्ते, तंजहा-पुव्ववंसेसवं दिट्ठसाहम्मवं । से किं तं पुव्ववं?, पुव्ववंमू. (३०२) माया पुत्तं जहा नटुं, जुवाणं पुनरागयं।
___ काई पच्चभिजाणेज्जा, पुव्वलिंगेण केणई॥ म.(३०३)तंजहा-खत्तेण वा वन्नेण वा लंछनेण वा मसेण वा तिलएण वा, सेतं पुव्वं से किं तें सेसवं?, २ पंचविहं पन्नत्ते, तंजहा-कज्जेणं कारणेणं अवयवेणं आसएणं । से किं तं कज्जेणं?, २ संखं सद्देणं भेरि ताडिएणं वसभं ढक्किएणं मोरं किंकाइएणं हयं हेसिएणं गयं गुलगुलाइएणं रहं घनघनाइएणं, से तं कज्जेणं।
से किंतं कारणं?, २ तंतवो पडस्स कारणं न पडो तंतुकारणं वीरणा कडस्स कारणं न कडो वीरनाकारणं मिप्पिंडो घडस्स कारणं न घडो मिप्पिंडकारणं, से तं कारणेणं।
से किं तं गुणेणं?, २ सुवन्नं निकसेणं पुप्फ गंधेणं लवणं रसेणं मइरं आसायएणं वत्थं फासेणं, से तंगुणेणं से किंतं अवयवेणं?, २ महिसंसिंगेणं कुक्कुडंसिहाएणं हत्थि विसाणेणं वराहं दाढाए मोरं पिच्छेणं आसंखुरेणं वग्घं नहेणं चमरिं वालग्गेणं वाणरं लंगुलेणं दुपयंणं
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org