Page Text
________________
२०
नन्दी-चूलिकासूत्रं यमन्यदप्यदृष्टहेतुकं ततो हेतोर्भवतीति सम्प्रीतये, यथेन्बधनादेको वह्निर्दष्टः ततः तत्समानस्वभावोऽपरोऽप्यदृष्टहेतक: तत्समानहेतुक: सम्प्रीतये,लौकिकेनच शब्देन समानधर्मासर्वोऽपि वैदिक: शब्दराशिः, ततो लौकिकवद्वैदिकोऽपिशब्दाराशि: पौरुषेयः सम्प्रतीयतां, स्यादेतद्वैदिकेषु शब्देपु यद्यपि न पुरुपो हेतुः, तथापि पौरुषेयाभिमतशब्दसमानावशिष्टपदवाक्यारचना भविष्यति ततः कथं तत्समानधर्मातामवलोक्य पुरुपहेतुकथा तषामनुमीयते, तदेतद्वालिशजल्पितं, पदवाक्यरचना हियदिहेतुमन्तरेणापीप्यते तत आकस्मिकीसा भवेत्, ततश्चाकाशादावपिसा सर्वत्र सम्भवेत, अहेतुकस्य देशादिनियमायोगात्, नचसासर्वत्रापि सम्भवति, तस्मात्पुरुप एव तस्या हेतुरित्यवश्यं प्रतिपत्तव्यम्।
अन्यच्च-पुरुषस्य रागादिपरीतत्वेन यथावद्वस्तुपरिज्ञानाभावात्, तत्प्रणीतं वाक्यमयथार्थमपि सम्भाव्यते इति संशयहेतुः पुरुषोपकीर्णः, स च संशयोऽपौरुषेयत्वाभ्युगमेऽपि वेदवाक्यानां तदवस्थ एव, तथाहि-स्वयं तावत्पुरुषो वेदस्यार्थं नावबुध्यते, रागादिपरीतत्वात्, नाप्यन्यतः पुरुषान्तरात्, तस्यापि रागादिपरीतत्वेन यथातत्त्वमपरिज्ञानाद्, अथ जैमनिश्चिरतरपूर्वकालभावी पटुयज्ञः सम्यग्वेदार्थस्य परिज्ञाताऽऽसीत् ततः परिज्ञानमभूदिति, न हि सर्वेऽपि पुरुषाः समानप्रज्ञामेधादिगुणा इति वक्तुं शक्यम्, सम्प्रयपि प्रतिपुरुषं प्रज्ञादेस्तारतम्यस्य दर्शनात्, ननु स जैमनि: पुरुपो वेदस्यार्थं यथावस्थितमवगच्छति स्मेति कुतो निश्चयः?, प्रमाणेन संवादादिति चेत् नन्वतीन्द्रियेप्वर्थेषु न प्रमाणस्यावतारो, यथा अग्निहोत्रहवनस्य स्वर्गसाधनत्वे, बहवश्चातीन्द्रिया अर्था वेदेव्यावर्ण्यन्ते, तत्कथं तत्र संवादः?, अथयेष्वर्थेष्वस्मादृशंप्रमाणसम्भवः तद्विषये प्रमाणसंवाददर्शनादतीन्द्रियाणामप्यर्थानां ससम्यक् परिज्ञाताऽभ्युपगम्यते, तदप्ययुक्तम्, रागादिकलुषिततया तस्यातीन्द्रियार्थपरिज्ञानासम्भवाद्, अन्यथा सर्वेषामप्यतीन्द्रियार्थप्रदर्शित्वप्रसक्तिस्तत: तत्कृतातीन्द्रियार्थव्याख्या मिथ्यैव, अपिच-आगमोऽर्थतः परिज्ञातः सन् प्रेक्षावतामुपयोगविषयो भवति, नापरिज्ञातार्थं शब्दगडुमात्रं, ततोऽर्थः प्रधानः, स चेत्पुरुषप्रणीत: किंशब्दमात्रस्यापौरुषेयत्वपरिकल्पनेन?, निरर्थकत्वात्, तन्नान्यतोऽपिवेदार्थस्य सम्यगवगमः, नापिवेदः स्वकीयमर्थमुपदेशमन्तरेण स्वयमेवसाक्षादुपदर्शयति, ततो वेदस्येष्टार्थप्रतिपत्त्युपायाभावाद् 'अग्निहोत्रं जुहुयात्स्वर्गकाम' इति श्रुतौ यथा वेदप्रामाणिकैरयमर्थः परिकल्प्यते-धृताद्याहुति परिक्षिपेत् स्वर्गकाम इति, तथाऽयमप्यर्थः तैः किं न कल्पते ?खादेत्स्वमांसं स्वर्गकाम इति, नियामकाभावाद्, उक्तंच
__ "स्वयं रागादिमानार्थं, वेत्ति वेदस्य नान्यतः। न वेदयति वेदोऽपि, वेदार्थस्य कुतो गतिः ? ॥१॥
तेनाग्निहोत्रं जुहुयात् स्वर्गकाम इति श्रुतौ।
खादेत्स्वमांसमित्येष, नार्थ इत्यत्र का प्रभा? ॥२॥" . अथ य एव शाब्दो व्यवहारलोके प्रसिद्धः स एववेदवाक्यार्थनिश्चयनिबन्धनं, नचलोकेऽग्निहोत्रशब्दस्य स्वमांसंवाच्यम्, नापि जुहुयादित्यस्य भक्षणं, तत्कथमयमर्थः परिकल्प्यते?, तदयुक्तम्, नानार्था हि लोके शब्दा रूढाः, यथा गोशब्दः, अपि च सर्वे शब्दा: प्रायः सर्वार्थानां वाचकाः, देशादिभेदतो द्रुतविलम्बितादिभेदेन तथाप्रतीतिदर्शनात्, तथाहि
For Private & Personal Use Only
Jain Education International
www.jainelibrary.org
| SR No. | 003334 |
| Book Title | Agam Suttani Satikam Part 30 Nandi Anuyoddwar |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Dipratnasagar, Deepratnasagar |
| Publisher | Agam Shrut Prakashan |
| Publication Year | 2000 |
| Total Pages | 500 |
| Language | Prakrit, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, agam_nandisutra, & agam_anuyogdwar |
| File Size | 10 MB |