Page Text
________________
२२८
उत्तराध्ययन- मूलसूत्रम् - १-७/१८७ वृ. 'ततो 'त्ति ततो रजः सञ्चयात् तको वा सञ्चितरजा:, कर्म्मणा गुरुरिव गुरुः अधोनरकगामितया कर्म्मगुरुः, 'जन्तुः ' प्राणी 'प्रत्युत्पन्नं' वर्त्तमानंतस्मिन्परायणः - तन्निष्ठः प्रत्युत्पन्नपरायणः, 'एतावानेव लोकोऽयं, यावानिन्द्रियगोचर: ' इति नास्तिकमतानुसारितया परलोकनिरपेक्ष इतियावत्, 'अएव्व 'त्ति अजः पशुः स चेह प्रक्रामादुरभ्रस्तद्वत् 'आगयाएसे 'त्ति प्राकृतत्वादागते- प्राप्ते आदेशे प्राहुणके, एतेन प्रपञ्चितज्ञविनेयानुग्रहयोक्तमेवोरभ्रदृष्टान्तं स्मारयति, किमित्याह - 'मरणान्ते' प्राणपरित्यागात्मनि, अवसाने शोचति, किमुक्तं भवति ?यथाऽऽदेशे आगते उरभ्र उक्तनीत्या शोचति, तथाऽयमपि धिङ्मां विषयव्यामोहत उपार्जितगुरुकर्माणं, हा ! क्वेदानीं मया गन्तव्यभित्यादिप्रलापतः खिद्यते, अत्यन्तनास्तिकस्यापि प्रायस्तदा शोकसम्भवादिति सूत्रद्वयार्थः ॥ अनेनैहिकापाय उक्तः, सम्प्रति पारभविकमाहतओ आउ परिक्खीणे, चुतदेहा विहिंसगा।
मू. (१८८ )
आसुरियं दिसं बाला, गच्छंति अवसा तमं ॥
वृ. ‘ततः' शोभनानन्तरं ‘तको वा' उपार्जितगुरुकर्म्मा' आउ'त्ति आयुषि तद्भवसम्बन्धिनि जीविते 'परिक्षीणे' सर्वथा क्षयं गते, कदाचिदायुः क्षयस्याऽऽवीचिमरणेन प्रागपि सम्भवादेवमुच्यते, 'च्युतः ' भ्रष्टो 'देहात्' शरीरात्, पाठान्तरतस्तु 'च्युतदेहो' अपगतेहत्यशरीरः 'विहिंसकः' विविधप्रकारै: प्राणिघातकः, 'आसुरियं' ति अविद्यमानसूर्याम्, उपलक्षणत्वाद्ग्रहनक्षत्रवरिहितां च, दिश्यते नारकादित्वेनास्यां संसारीति दिक् ताम्, अर्थात् भावदिशम्, अथवा रौद्रकर्मकारी सर्वोऽप्यसुर उच्यते, ततश्चासुराणामियमासुरी या तामासुरीयां दिशं नरकगतिमित्यर्थः, 'बाल:' अज्ञो गच्छति-याति‘अवशः' कर्म्मपरवशो, वचनव्यत्ययाच्च सर्वत्र बहुवचननिर्देशो व्याप्तिख्यापनार्थो वा, यथा नैक एवंविधः किन्तु बहव इति, 'तमं'ति तमोयुक्तत्वात् तमः, , देवगतेरप्यसूर्यत्वसम्भवात् तद्वयवच्छेदाय दिशो विशेषणं, ततोऽर्थान्नरकगतिम् उक्तं हि -“निच्वंधयारतमसा ववगयगहचंदसूरणक्खत्ता" इत्यादिस्वरूपख्यापकं वा द्वितीयं व्याख्यानमिति । मू. (१८९ ) जहा कागिणीए हेड, सहस्सं हारए नरो । अपत्थं अंबगं भोच्चा, राया रज्जं तु हारए ॥
वृ. 'यथा' इत्युदाहरणोपन्यासार्थः, 'काकिण्याः ' उक्तरूपाया: 'हेउ' ति हेतोः कारणात् 'सहस्रं' दशशतात्मकं, कार्षापणानामिति गम्यते, 'हारयेत्' नाशयेत् 'नर: ' पुरुषः । अत्रोदाहरणएगो दमगो, तेन वित्ति करेंतेन सहस्सं काहावणाण अज्जियं, सो य तं गहाय सत्थेण समं सहिं पत्थितो, तेन भत्तणिमित्तं रूवगो भिदियव्वो होहित्ति नउलगं एगत्थ गोवेउं कागिणीनिमित्तं नियत्तो, सावि कागिणी अन्त्रेण हडा, सोऽपि नउलतो अन्त्रेण दिट्ठो ठविज्जंतो, सोविं तं घेत्तूण नो, पच्छा सो घरं गतो सोयति । एस दिट्ठतो,
तथा 'अपथ्यं' अहितम् 'आम्रकम्' आम्रफलं 'भुक्त्या' अभ्यवहृत्य 'राजा' इति नृपतिः 'राज्यं' पृथिवीपतित्वं, 'तुः' अवधारणे भिन्नक्रमश्च, तेन हारयेदेव, सम्भवत्येव अस्यापथ्यभोजिनो राज्यहरणमित्यक्षरार्थः । भावार्थस्तु वृद्धसम्प्रदायादवसेयः, स चायम्
जहा कस्सइ रन्नो अंबाजिण्णेण विसूइया जाया, सा तस्स वेज्जेहिं महता जत्तेण तिगिच्छिया, भणितो य-जदि पुणो अंबाणि खासि तो विनस्सति, तस्स य अतीव पीयाणि अंबाणि, तेन
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
Jain Education International
| SR No. | 003332 |
| Book Title | Agam Suttani Satikam Part 28 Uttaradhyayanaani |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Dipratnasagar, Deepratnasagar |
| Publisher | Agam Shrut Prakashan |
| Publication Year | 2000 |
| Total Pages | 388 |
| Language | Prakrit, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_uttaradhyayan |
| File Size | 19 MB |