________________
१०४
उत्तराध्ययन- मूलसूत्रम् - १-२/८० एगंमि गामे एगो पारासरो नाम, तम्मि य अन्ने पारासरा अत्थि, सो पुन किसीए कुसलो सरीरेण किसो तेनं किसिपारासरो, सो य तम्मि गामे आउत्तियं राउलियं चरिं वाहेइ, ते य गोणादी दिवसं छाएल्लया भत्तवेलं पडिच्छंति, पच्छा ते भत्तेवि आनीए मोएउकामे भइएक्केक्कं हलबंभ देह, तो पच्छा भुंजह, तेहिं छहिंवि हलसएहि बहुयं वाहियं, तेन तहि बहुयं अंतराइयं बद्धं, मरिऊण अत्रेण सुकयविसेसेण वासुदेवस्स पुत्तो जातो ढंढोत्ति, अरिनेमिसयासे पव्वइतो, अंतरायं कम्मं उदिनं, फीयाए बारवईए हिंडतो न लभति, कहिंचिवि जया लभति तदा जं वा तं वा, तेन सामी पुच्छितो, तेहिं कहियं जहावत्तं, पच्छा तेन अभिग्गहो गहितो, जहा - परस्स लाभो न गिण्हियव्वो । अन्नया वासुदेवो पुच्छइ तित्थयरं - एएसि अट्ठारसहं समणसाहस्सीणं को दुक्करकारतो ?, तेहिं भणियं, जहा - ढंढो अनगारो,
अलाभपरीसहो कहिओ, सो कहिं ?, सामी भणइ नगरिं पविसंतो पेच्छिहिसि, दिट्ठो पविसंतेनं, हत्थिखंधाओ ओवरिऊण वंदिओ, सो य इक्केण इब्भेण दिट्ठो, जहा महप्पा एस जो वासुदेवेन वंदितो, सो य तं चेव घरं पविट्ठो, तेन परमाए सद्धाए मोयगेहिं पडिलाभितो, भमिऊण सामिस्स दावइ पुच्छइ य - जहा मम अलाभपरीसहो खीणो ?, पच्छा सामिणा भन्नति - न खीणो, एस वासुदेवस्स लाभो, तेन परलाभं न उवजीवामित्तिकाउ अमुच्छियस्स परिट्ठवितस्स केवलनाणं समुप्पन्नं । एवं अहियासियव्वो अलाभपरीसहो जहा ढंढेण अनगारेण ॥ अलाभाच्चान्तप्रान्ताशिनां कदाचिद्रोगाः समुत्पद्येरन्निति रोगपरीषहमाहमू. (८१) नच्चा उप्पइयं दुक्खं, वेदनाए दुहट्टिए । अदीणों ठावए पन्नं, पुट्ठो तत्थऽहियासए ।
वृ. 'ज्ञात्वा' अधिगम्य 'उत्पत्तिकम्' उद्भूतं, दुःखयति इति दुःख प्रस्तावात् ज्वरादिरोगस्तं 'वेदनया' स्फोटपृष्ठग्रहाद्यनुभवरूपया दुःखेनार्त्तः-पीडितः क्रियते स्म दुःखार्त्तितः, एवंविधोऽपि ‘अदीनः' अविक्लवः 'स्थापयेत्' दुःखार्त्तितत्वेन चलन्तीं स्थिरीकुर्यात् 'प्रज्ञां' स्वकर्म्मफलमेवैतदिति तत्त्वधियं, 'स्पृष्ट' इत्यपेर्लुप्तनिर्द्दिष्टत्वात् व्याप्तोऽपि राजमन्दादिभिः, यद्वा पुष्ट इव पुष्टो व्याधिभिरविक्लवतया 'तत्रेति' प्रज्ञास्थापने सति रोगोत्पाते वा 'अध्यासीत' अधिसहेत, प्रक्रमाद्रोगजनितदुःखमिति सूत्रार्थः ॥
स्यादेतत्-चिकित्सया किं न तदपनोदः क्रियते ? इत्याह
मू. (८२ )
तेगिच्छं नाभिनंदिज्जा, संचिक्खऽत्तगवेसए ।
एयं सुतस्स सामन्नं, जं न कुज्जा न कारवे ॥
वृ. 'चिकित्सां' रोगप्रतिकाररूपां 'नाभिनन्देत्' अनुमतिनिषेधाच्च दूरापास्ते करणकारणे 'समीक्ष्य' स्वकर्मफलमेवैतत् भुज्यत इति पर्यालोच्य, यद्वा 'संचिक्ख'त्ति 'अचां सन्धि लोपौ बहुलभि' त्येकारलोपे 'संचिक्खे' समाधिना तिष्ठेत, न कूजनकर्करायतादि कुर्यात्, आत्मानंचारित्रात्मानं गवेषयति-मार्गयति कथमयं मम स्यादित्यात्मगवेषकः, किमित्येवमत आह‘एतद्' अनन्तरमभिधास्यमानं 'खु'त्ति खलु, स च यस्मादर्थः, ततो यस्मादेतत् 'तस्य' श्रमणस्य 'श्रामण्यं' श्रमणभावो यन्न कुर्यान्न कारयेत् उपलक्षणत्वान्नानुमन्येत, प्रक्रमात् चिकित्सां, जिनकल्पिकाद्यपेक्षं चैतत्, स्थविरकल्पापेक्षया तु 'जं न कुज्जा' इत्यादौ सावद्यमिति गम्यते,
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
Jain Education International