________________
૪૮
मू. (१०३९)
मू. (१०४०)
सो खलु तस्स विसेसो पमाणजुत्ता तु सेसाणं ॥
वृ. वैयावृत्त्यकारो वा नन्दीपात्रं धारयत्यौपग्रहिकमाचार्येण समर्पितं निजं वा स खलु तस्यैव वैयावृत्त्यकरस्य विशेषः, एतदुक्तं भवति यदतिरिक्त मात्रपात्रधारणमयं तस्यैवकस्य वैयावृत्त्यकरस्य विशेषः क्रियते, शेषाणां तु साधूनां प्रमाण युक्त मेव पात्रं भवति, उदरप्रमाणयुक्तमित्यर्थः । दिज्जाहि भाणपूरंति रिद्धिमं कोवि राहमाईस । तत्थवि तस्सुवओगो सेसं कालं तु पडिकुट्टो |
मू. (१०३७)
वृ. एतञ्च तेन प्रमाणातिरिक्ते न पात्रकेण प्रयोजनं भवति दद्याद्भाजनपूरकं कचिदद्धिमान् पात्रभरणं कश्विदीश्वरः कुर्यात् कदा ?, पत्तनरोधकादी, तत्र पात्रकभरणे तस्य नन्दीपात्रकस्योपयोगः शेषकालमुपयोगस्तस्य ‘प्रतिकृष्टः' प्रतिषिद्धः कारणमन्तरेणेत्यर्थः तच पात्रकं लक्षणोपेतं ग्राह्यं नालक्षणोपेतम्मू. (१०३८) पायस्स लक्खणमलक्खणं च भुज्जो इम वियाणित्ता । लक्खणजुत्तस्स गुणा दोषा य अलक्खणस्स इम ॥ वट्टं समचउरंस होइ थिरं थावरं च वन्नं च ।
मू. (१०४१)
वाया भिन्न च अधारणिज्जाई ॥ संठियंभि भवे लाभो, पतिट्टा सुपतिट्ठिते । निव्वणे कित्तिमारोगे, वन्नड्डे नाणसंपया ॥ हुंडे चरित्तभेदो सबलंमि य चित्तविब्भमं जाणे । दुप्पते खीलसंठाणे गणे च चरणे च नो ठाण ।। पउमुप्पले अकुसलं, सव्वणे वनमादिसे । तो बहिं च इडुमि, मरणं तत्थ निद्दिसे ॥ अकरंडगम्मि भाणे हत्थो उट्टे जहा न घट्टेइ । एयं जहन्नमुहं वत्थं पप्पा विसालं तु ॥
मू. (१०४२)
मू. (१०४३)
वृ. पात्रकस्य लक्षणं 'ज्ञात्वा' विज्ञाय अपलक्षणं च बुद्धा 'भूयः' पुनर्लक्षणोपेतं ग्राह्यं, यतो लक्षणोपेतस्यामी गुणाः, अपलक्षणस्य चैते दोषाः- वक्ष्यमाणा भवन्ति तस्माल्लक्षणोपेतमेव ग्राह्यं नालक्षणोपेतं ॥ तच्चदम्- 'वृत्तं' वर्तुलं तंत्र वृत्तमपि कदाचित्समचतुरस्रं न भवत्यत आह- समचतुरस्रं सर्वतस्तथा स्थिरं च
आघनियुक्तिः मूलसूत्र
भवति सुप्रतिष्ठानं तद्गृह्यते नान्यत, तथा स्थावरं च यद्भवति न परकीयोपस्करवद् याचितं कतिपयदिनस्थापि तथा 'वर्ण्य' स्निग्धवर्णोपतं यद्भवति तद् ग्राह्य, नेतरत् । उक्तं लक्षणोपेतम. इदानी - मलक्षणोपेतमुच्यते- 'हुण्ड' कचिन्निन्नं कचिदुन्नतं यत्तदधारणीय, 'वायाइन्द्रं ति अकालेनव शुष्कं सङ्कुचितं वलीभृतं तदधरणीयं, तथा 'भिन्नं' राजियुक्त संछिद्रे वा एतानि न धार्यन्ते - परित्यज्यन्त इत्यर्थः । इदानी लक्षणयुक्त स्य फलदर्शनायाह- संस्थितेपात्रके - वृत्तचतुरस्रे ध्रियमाणे लाभी बवति, प्रतिष्ठा गच्छे भवति सुप्रतिष्ठिते स्थिर पात्रके, 'निर्व्रणे' नखक्षतादिरहितं कीर्तिरारोग्यं च भवति, वर्णाढ्ये ज्ञानसंपद्भवति । इदानीमलक्षणयु क्त फलं प्रदर्शयन्नाह - 'हुण्डे' निस्नान्नते चारित्रस्य भेदो भवति विनाश इत्यर्थः. 'शबले' चित्तले ‘चित्तविभ्रमः' चित्तविलुप्तिर्भवति, 'दुप्पए' अधोभागा प्रतिष्ठिते पतिष्ठारहिते, तथा 'कीलसंस्थाने' कीलवद्दीर्घमुच्चं गतं तस्मिंश्र एवंविधे 'गणे' गच्छे च 'चरणे' चारित्रे वा न प्रतिष्ठानं भवति । पद्मोत्पले-हेट्टे घासगागारे पात्रेऽकुशलं भवति, सव्रण पात्रके सति व्रणो भवति पात्रकस्वामिनः तथा अन्तः - अभ्यन्तर
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org