________________
१०६
बृहत्कल्प-छेदसूत्रम् -२-१/२९
___ सइरहसिय-प्पललिया, सरीरकुइणो य कंदप्पा ॥ वृ- केशादीनि माल्यादिभिरलङ्कारैरलङ्कुर्वतः पुरुषानाभरणप्रियान् जानीहि । ये तु स्वैरहसितप्रलकिताः स्वेच्छया परस्परमट्टहासादिना हसन्ति, द्यूतान्दोलनादिना च क्रीडन्ति, ये च 'शरीरकुचयः' विविधषिङ्गचेष्टाकारिणः ते कादन्दर्पिकाः ॥ [भा.२५६४] अक्खाइयाउ अक्खाणगाईं गीयाईं छलियकव्वाई।
कहयंता य कहाओ, तिसमुत्था काहिपा होति ।। वृ-तथा 'आख्यायिकाः' तरङ्गवती-मलयवतीप्रभृतयः, आख्यानकानि' धूर्ताख्यानकादीनि, 'गीतानि ध्रुवकादिच्छन्दोनिक्द्धानि गीतपदानि, तथा 'छलितकाव्यानि' शृङ्गारकाव्यानि, 'कथाः' वसुदेवचरित-चेटककथादयः, 'त्रिसमुत्थाः' धर्म-कामा-ऽर्थलक्षणपुरुषार्थत्रयवक्तव्यताप्रभवाः सङ्कीर्णकथा इत्यर्थः । एतान्याख्यायिकादीनि कथयन्तः उच्यन्ते, कथया चरन्तीनि व्युत्पत्तेः ।। [भा.२५६५] एएसिं तिण्हंपी, जे उ विगाराण बाहिरा पुरिसा ।
___ वेरग्गरुई निहुया, निसग्गहिरिमं तु मज्झत्था ।। वृ-'एतेषाम् आभरणप्रियादीनांत्रयाणामपि सम्बन्धिनोये विकारास्तेभ्यः ‘बाह्याः' बहिर्वत्तिनो ये पुरुषाः 'वैराग्यरुचयः' केवलवैराग्यश्रद्धालवोनशृङ्गारादिरसप्रियाः 'निभृताः' करचरणेन्द्रियेषु संलीनाः निसर्गेण-खभावेनैव हीमन्तः-सलज्जाः ईशा मध्यस्था ज्ञातव्याः ।।
पुनरप्यमीषां प्रत्येकं भेदानाह[भा.२५६६] एक्ककाते तिविहा, थेरा तह मज्झिमा य तरुणा य ।
एवं सन्नी बारस, बारस अस्सन्निणो होति॥ वृ-एकैकेमध्यस्थादयस्त्रिविधाः-स्थविरास्तथा मध्यमाञ्चतरुणाश्च । ततोमध्यस्थादयश्चत्वारः स्थविरादिभेदत्रयेण गुण्यन्ते जाता द्वादश भेदाः । एवं 'संज्ञिनः' श्रावकास्ते द्वादशविधाः । असंज्ञिनोऽपि द्वादशविधा भवन्ति ॥ एतेष्वेव प्रायश्चित्तमाह[भा.२५६७] काहीयातरुणेसं, चउसु विचउगुरुग ठायमाणस्स।
सेसेसुंचउलहुगा, समणाणं पुरिसवग्गम्मि। वृ-संज्ञिनामसंज्ञिनां च यः काथिकस्तरुणः एतौ द्वौ भेदौ, ये च वक्ष्यमाणा नपुंसकाः पुरुषनेपथ्यास्तेषामपि संज्ञिनामसंज्ञिनां चैकैकः काथिकस्तरुणः, एते चत्वारो भेदाः, एतेषु चतुर्षु तिष्ठतः प्रत्येकं चत्वारो गुरुकाः। शेषेषु भेदेषु तिष्ठतः प्रत्येकं चतुर्लघु । एतत् प्रायश्चित्तं श्रमणानां पुरुषवर्गे भणितम् ।। कारणे पुनस्तिष्ठतां विधिमाह[भा.२५६८] सन्नीसु पढमवग्गे, असती अस्सन्निपढ़मवग्गम्मि।
तेन परं सन्नीसुं, कमेण अस्सन्निसुंचेव ।। वृ-वसतौ निर्दोषायामसत्यां संज्ञिषु यः प्रथमवर्ग-मध्यस्थाः पुरुषास्तत्र तिष्ठन्ति । तत्रापि प्रथमंस्थविरेषु, तेषामभावेमध्यमेषु, तदलाभेतरुणेषु यथाक्रमंतिष्ठन्ति । ततः परं तेषामभावे द्वितीयादिवर्गेषुक्रमेणतिष्ठन्ति । द्वितीयवर्गोनामआभरणप्रियाः । तेषुप्रथमसंज्ञिषुस्थविरमध्यमतरुणेषु, ततएतेष्वेवासंक्षिषु।तदभावे संज्ञिनां तृतीयवर्गेकान्दर्पिकपुरुषेषु, तेषामलाभेऽसंज्ञिनां तृतीयवर्गे स्थविरादिषु यथाक्रमं स्थातव्यम् ।।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org