________________
बृहत्कल्प-छेदसूत्रम् -१परूवेमाणस्स अनुयोगो॥
सम्बस्य साहसमुदाहरणम्-जंबवती नारायणं भणइ-एक्का वि मए पुत्तस्स अनाडिया न दिट्ठा । नारायणेण भणियं-अज्ज दाएमि । ताहे नारायणेणं जंबवईए आभीरीरूवं कयं, अप्पणो भणिया-महियं किणामिति एहि । सा अनुगच्छइ । आभीरो से मग्गेणएइ । सो संबो एगंदेउलियं पवेसइ । आभीरी भणइ-नाहं पविसामि, मोल्लं देहि । सो भणइ-दिजइ, पविसाहि । सा भणइएत्थ चेव ठिओ तकं गिण्हाहि । सो भणइ-अवस्स पविसियव्वं । नेच्छइ ताहे हत्थे लग्गो । आभीरो उद्धाइऊण समं लग्गो । संबो जुद्धमहिडिओ । आभीरो वासुदेवो जाओ, इयरी वि जंबवई। तओ लज्जिओ अंगुलुि काऊण पलाइओ। बिइयदिवसे मड्डाए आनिजंतोखीलगंघडेइ। वासुदेवेनपुच्छिओ-किं एयंघडिजइ? संबोभणइ-जो परिवासियंबोल्लंकाहिइ तस्स मुहे कुट्टिज्जिहि त्ति । इत्थं पढमं अननुयोगो, नाए अनुयोगो । एवं जो विरूवं परूवेइ तस्स अननुयोगो, तहभावं परूवेमाणस्सअनुयोगो॥
श्रेणिककोपोदाहरणम्-रायगिहे नयरे सेणिओ राया । चिल्लणा तस्स भारिया । सा वद्धमाणसामिं तित्थयरं वंदित्ता वेयालियवेलाए माहमासे नगरं पविसइ । अंतरा पहे साहू पडिमापडिवन्नतो दिट्ठो । तीए रत्तिं सुत्तियाए कह वि हत्थो विलंबिओ। जया सीएणं गहिओ तया चेइयं । पवेसिओ सउडिमज्झे हत्थो । तस्स हत्थस्स तणएणं सीएणं सव्वं सरीरं सीएण गहियं । पच्छा ताए भणियं-स तपस्वी किं करिष्यति साम्प्रतम् ? । पच्छारला सेणिएण चिंतियंसंगारदिन्नओ को वि । रुटेण पभाए अभओ भणिओ सिग्धं अंतेउरं पलीवेहिं । सेणिओ गओ सामिणो मूलं ।अभएण हस्थिसाला पलीविया । सामिपुच्छइ-चिल्लणा एगपत्ती अनेगपत्ती वा?। सामिणा भणियं-एगपत्ती । तओ ‘मा डज्झिहि' त्ति तुरियं नियत्तो। अभओ य निग्गच्छइ। तेन भणियं-पलीवियं ? । अभओ भणिइ-आमं । सेणिओ भणइ-तुमं किं तत्थेव न पडिओ ? | पडिभणइ-अहं पव्वइस्सामि, किं मे अग्गिपवेसेन ? । ताहे ‘मा झिलिहि' त्ति पच्छा अभएण भणियं-नडज्झइ।सेणियस्स चेल्लणाए पुव्वं अननुयोगो, पुच्छिए अनुयोगो।एवं विवरीए परूवेइ अननुयोगो, जहाभावंपरूविएअनयोगो॥तदेवमुक्तंनिक्षेपद्वारम्। इदानीमेकार्थिकद्वारंवक्तव्यम्, तत्र तिष्ठतु तावदेतत्, एकार्थिकामिधाने को गुणः? इत्यत आह-एकार्थिकद्वारम् [भा.१७३] बंधानुलोमया खलु, सुत्तम्मि य लाघवं असम्मोहो।
सत्थगुणदीवणा विय, एगट्ठगुणा हवंतेए॥ वृ-एकार्थिकाभिधाने यान्यर्थपदानिगाथादिभिर्बद्ध (बन्द्ध] मिष्यन्तेतेषांबन्धेऽनुलोमता भवति, अननुकूलाभिधानपरिहारेणानुकूलाभिधाने बन्धो भवतीत्यर्थः ।।अनुकूलेन चाभिधानेन बद्धे सूत्रे सूत्रस्य लाघवं भवति । तथा विवक्षितार्थस्य 'असम्मोहः' निस्सन्दिग्घा प्रतीति, यथा शक्र इति वा पुरन्दर इतिवा इन्द्र इति वा इत्याधुक्ते शक्रशब्दार्थस्य । तथा शास्ता-तीर्थकरस्तस्य गुणास्तषां दीपना-प्रकाशना भवति, यथा-अहो! भगवान् एकैकस्यार्थस्य बहूनि पर्यायनामानि जानाति स्म । एते एकार्थिनामभिधाने गुणा भवन्ति ।। साम्प्रत्यैकार्थिकानि वक्तव्यानि, तानि द्विधा-सूत्रस्याऽर्थस्य च । तत्र प्रथमतः सूत्रस्याऽऽह
[भा.१७४] सुय सुत्त गंथ सिद्धंत सासणे आण वयण उवएसो।।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org