________________
४६
बृहत्कल्प-छेदसूत्रम् -१तीसे राउलगो जाणसालिओ परिजियओ । तीए तस्स कहियं । सो पए जाणाइ पमक्खिओ पयट्टियाणि । तंदटुंसेसगो विखंधावारोपयट्टिओ।राया रहसि एकल्लो धूलिभएण पयट्टो, जाव सव्वो खंधावारो पयट्टिओ दिट्ठो । राया चिंतेइ-न मए कस्सइ कहियं, कहमेएहिं नायं? । गविट्ठ परंपरगेणं जाव खुज त्ति । सा पुच्छिया। तीए तहेव अक्खायं । अत्र यन्मण्डपिकायां निष्ठयूतमेषोऽननुयोगः । एवं यदि क्षेत्रं जीवा-धनुःपृष्ठादिभिर्गणित विसंवादेन प्ररूपयति तदाऽननुयोगः, यदा त्वविसंवादि कथयति तदाऽनुयोगः, यथा कुब्जायाः ‘अपरिभोगं क्षेत्रं जातम्' इति प्ररूपयन्त्याः।।कालस्यानुयोगेऽननुयोगेच स्वाध्याय उदाहरणम्-एगोसाहू पाओसियंपरियट्टतो रहसेण कालं न याणाति । सम्मदिट्ठिया य देवयातं हियट्टयाए संबोहेइ मिच्छादिट्ठियाए भएणं । सा तक्कस्स घडं भरेउं महया सद्देणं उग्घोसेइ-मिहंय महियं ति । सो तीसे कनारोडयं असहमाणो भणइ-अहो ! तक्कस्स वेल त्ति । सा भणइ-जहा तुझं सज्झायस्स वेला । उवउत्तो 'मिच्छा दुक्कडं' भणइ । देवताए अनुसासिओ-माएवं काहिसि, मा मिच्छादिहिगाएछलिज्जि-हिसि।तस्स अकाले सज्झायंतस्स अननुयोगो । तम्हा काले पढियव्वं, तो अनुयोगो भवति ।
वचनस्यानुयोगेऽननुयोगेच द्वे उदाहरणे-बधिरोल्लापो ग्रामेयकश्च ।
एगम्मि य गामे बहिरकुडुंबं परिवसइ, थेरो थेरी य । ताणं पुत्तो हलं वाहेइ । अन्नया सो हलं वाहेउंगओ खित्ते हलं वाहेइ।अण्णो यमणूसो तेन पासेणंजाइ । तेन सोपंथं पुच्छिओ। सो बहिरो चिंतेइ-एस बलद्दे सिंगेइ। तओ भणइ-अरे! मम घरे जाइल्लगा बलद्दा, कहमेए सिंगेसि? नहवसि-त्ति हलं उवत्तेउं तस्स पहाविओ।इयरो चिंतेइगहिल्लओएस । संपट्ठिओ।तस्स यभन्ज्जा भत्तं चित्तुमागया।सो भज्जाएकहेइ-बइल्ला सिंगियत्ति ।सा चिंतेइ-एस भणइ'अलोणयंभत्तंति। तओ भणइ-लोणियं भवउ मा वा, ते माऊए सिद्धं । सा घरं गया सासूए कहेइ-'अलोणयं' तव पुत्तोभणइ । साय कत्तंतिया चिट्ठइ ।तओचिंतेइ-एसा भणइ 'अइथूलं कत्तेसि' ।ताए पडिभणियंथूलं वा भवउ वरडं वा, थेरस्स पुत्तं होहिइ । सा थेरं सद्दावेत्ता भणइ-सव्वं एवं अतिथूलं तो तव पुत्तं होहिइ । तत्थ तिला विसारिया । सो रक्खगो आसि । सो चिंतेइ-एसा भणइ 'तुमे तिला खाइया' । ततो सवहं करेइ-पीएमि ते जीवियं जइ एगं पि तिलं खाएमि । एवं जइ एगवयणेणं परूवेयव्वंदुवयणेण परूवेइ, दुवयणेनवा एगवयणेणं तो अननुयोगो । अह तह चेव परूवेइ तो अनुयोगो॥
ग्रामेयकोदाहरणभेवम्-एक्का नागरमहिला भत्तारे मए 'कट्ठाईणि वि ता अकीयाणि घेच्छाम'त्ति अजीवमाणी खड्डलयं पत्तं घेत्तुंगामे पवत्था । सो दारतो वडतो मायरं पुच्छइ-कहिं मम पिया ? । तीए भणियं-मओ सो । केण इ जीवियाइओ ? । भणइ-ओलग्गाए । तो खायं अहमवि ओलग्गामि । सा भणइ-न याणसि । तओ पुच्छइ-कहमोलग्गिज्जइ ? । भणिओ-विनयं करेज्जासि । केरिसो विनओ? | जुक्कारो कायव्वो, नीयं चंकमियव्वं, छंदानुवत्तिणा भवियव्वं । सो भणइ-एवं काहामो । सो नगरं पहाविओ । अंतरा य तेन वाहा निलुक्का दिट्ठा,वड्डेणं सद्देणं जुक्कारो कओ । तेन सद्देणं मिगा पलाया । तेहिं घेत्तुं पहओ । तेन सब्भाओ कहिओ । मुक्को भणिओ य-जया एरिसं पिच्छिज्जासि तया निलुक्कतेण सणियमागंतव्वं, न उल्लाविज्जइ, सणिवं वा । तओ इंतेम रयगा दिट्ठा । ताहे निलुक्कंतो सणियं एइ । तेसिं च रयगाणं दिने दिने पुत्ताई
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org