Agam Suttani Satikam Part 18 Bruhat kalpa

SR No.: 003322
Original Sutra Author: N/A
Author: Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Agam Shrut Prakashan
Publication Year: 2000
Total Pages: 532
Language: Prakrit, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_bruhatkalpa
File Size: 11 MB

Page 220

२१७
उद्देशक : १, मूलं-१, [भा. ८०५] अपप्रायः सूत्रगतपदार्थादिगोचरा इति तत्त्वतो नयलक्षणं चतुर्थमनुयोगद्वारमपि सूत्रस्पर्शिकनियुक्त्यन्तः पाति प्रतिपत्तव्यम् । तथा चाह श्रीजिनभद्रगणिक्षमाश्रमणपूज्यः
होइ कयत्थो वोत्तुं, सपयच्छेयं सुयं सुयानुगमो ।
सुत्तालावगनासो, नामाइन्नासविनिओगं ।। सुत्तप्फासियनित्तिनिओगो सेसओ पयत्थाई।
पायं सो चिय नेगमनयादिमयगोअरो होइ ।। एते च सूत्रानुगमादयः सूत्रेण समकमेव व्रजन्ति । यत उक्तम्
सुत्तं सुत्तानुगम, सुत्तालावगगओ य निक्खेवो ।
सुत्तप्फासियनिज्जुत्ती, नया य वच्चंति समगंतु ॥ तत्रप्रथमंसूत्रानुगमे सूत्रामुच्चारणीयम्, तच्चाहीनाक्षरादि गुणोपेतम्।तद्यथा-अहीनाक्षरम् अनत्यक्षरम् अव्याविद्धाक्षरं अस्खलितम् अमिलितम् अव्यत्यानेडितं प्रतिपूर्ण प्रतिपूर्णघोष कण्ठोष्ठविप्रमुक्तंगुरुवाचनोपगतम्।एवंचसूत्रे समुच्चारितेसति केषाञ्चिद्भगवतामुद्धटितज्ञानां केचिदर्थाधिकाराअधिगता भवन्ति, केचित् पुनरनधिगताः, ततोऽनधिगतार्थाधिगमनायव्याख्या प्रवर्तते । अत्रान्तरे "निक्खेवे' इत्यादि मूलगाथासूचितं सूत्रार्थद्वारं समापतितम्। तच्चेदं सूत्रम्
मू (१) नो कप्पइ निग्गंथाण वा निग्गंथीण वा आमे तालपलंबे अभिन्ने पडिगाहित्तए। वृ-अस्य च व्याख्या षोढा । तद्यथा
संहिता च पदं चैव, पदार्थः पदविग्रहः। । चालना प्रत्यवस्थानं, व्याख्या तन्त्रस्य षड्विधा । तत्रसंहिता-नो कल्पते निर्ग्रन्थानां वा निर्ग्रन्थीनां वा आमंतालप्रलम्बमभिन्न प्रतिग्रहीतुम् १॥अथ पदमिति पदविच्छेदः कर्तव्यः । सचायम्-नो इतिपदं कल्पते इति पदं निर्ग्रन्थानामिति पदं वा इति पदं निर्ग्रन्थीनामिति पदं वा इदि पदम् आममिति पदं ताल इति पदं प्रलम्बमिति पदं अभिन्नमिति पदं प्रतिग्रहीतुमिति पदमिति गतः पदविच्छेदः २।
अथ पदार्थ उच्यते-स च चतुर्द्धा, तद्यथा-कारकविषयः समासविषयः तद्धितविषयो निरुक्तविषयश्च। तत्रकारकविषयः पचतीति पाचकः,पठतीति पाठकः, भुज्यत इति भोजनम, स्नाति जनोऽनेनेति स्नानीयं चूर्णम्, दीयतेऽस्मै इति दानीयोऽतिथि, बिभेति जनोऽस्मादिति भीमः,शेरतेऽस्मामितिशय्या इत्यादि।समासविषयो यथा-आरूढोवानरो यंवृक्षसआरूढवानरो वृक्ष इति बहुव्रीहिः १, गङ्गायाः समीपमुपगङ्गमित्यव्ययीभावः २, राज्ञः पुरुषो राजपुरष इति तत्पुरुषः३, नीलंचतदुत्पलंचनीलोत्पलमितिकर्मधारयः४, चतुर्णामासानां समाहारश्चतुर्मासी इति द्विगुः ५, धवश्चखदिरश्चपलाशश्चधव-खदिर-पलाशा इति द्वन्द्वः ६इत्यादि । तद्धितविषयःनाभेरपत्यं नाभेयः, जिनो देवताऽस्येति जैनः, भद्रबाहुणा प्रोक्तं शास्त्रं भाद्रबाहवमित्यादि । निरुक्तविषयः-भ्रमतिचरौतिचेतिभ्रमरः, मह्यां शेते महिषः, जीवनस्य-जलस्य मूतः-पुटबन्धो जीमूत इत्यादि, कृतं विस्तरेण । एष चतुर्विधोऽपिपदार्थसमस्तो व्यस्तो वायो यत्र सूत्रे सम्भवति सतत्र योजनीय इति । सम्प्रतिप्रकृतसूत्रस्य पदार्थ उच्यते-नोशब्दः प्रतिषेधे, “कृपौङ्सामर्थे" इत्यस्य धातोर्वर्तमानविभक्तरात्मनेपदीयान्यदर्थैकवचनान्तस्य कल्पते इति रूपम्, ततश्च ‘नो