________________
निशीथ-छेदसूत्रम् - १
इयर त्ति उवकरणनिक्खेवो, जग्गंति गहिते निक्खित्ते वा सव्वरातिं जागरणा कायव्वा । अह न तरंति जागरिउं तो जयणा सोवणं वा । इमा जयणा - पडिलेहिअ पमजिअ उव्वत्तणा परावत्तणागुंचणपसारणा कायव्वा । सुवणं पुण निद्दावसगमनइत्यर्थः । अह सोवकरणस्स एवं थंडिलं न हो तो अब्भासथंडिले वा उवकरणं " अब्भासं " पच्चासण्णं, तत्थोवकरणं ठवयति, सो व अन्नत्थ-‘“सोवति” साहू संवसति, “अन्नत्य” त्ति थंडिलं संवज्जति ॥
चोदग आह - "सोय य एवं पढियव्वे सो व किमर्थं पठ्यते"? आचार्याह - " वा " विकल्पप्रदर्शने, जति पच्चासण्णे थंडिलं नत्थि तो दूरे वि निब्बए करेति उवकरणं । एसेव अत्थो जम्हा पुव्वं पुढविक्काए गतो तम्हा अतिदेसेण भासति
८८
[भा. २७५] जह चेव पुढविमादी, सुवणे जतणा तहेव तसेसु । नवरि पमजितु उवहिं, मोत्तूण करेंति ठाणादि ।
चू. जहा पुढविमादीसु सुवणे जयणा भणिया तहा तसेसु वि वत्तव्वा । नवरिं-विसेसो पुढवीए पमज्जणा नत्थि, सचित्तता पुढवीए, इहं पुण अच्चित्ता पुढवी, नवरं - तससंसत्ता, ते तसे पमज्जिऊण तत्थ उवकरणं मोत्तूणं करेति ठाणादी । तं पुण उवकरणं केरिसे ठाणे मोत्तव्वं ? भण्णति -
[भा. २७६ ] जत्थ तु न वि लग्गंति, उवइगमादी तहिं तु ठवयंति । संसप्पएसुभूति, पमजिउं छारठाणे वा ॥
चू. जत्थ त्ति भू-पदेसे, तु सद्दो थडिलावधारणे, न विप्रतिषेधावधारणे लग्गंति कंबल्यादिषु उवइगत्ति उद्देहिया, सादि सद्दातो य घण्णकारिकर्मोटकादयः, तहिं तु तत्र प्रदेशे उवकरणं स्थापयंतीत्यर्थः । अह पुण अन्नट्ठाणातो बिलाओ वा आगंतूण, संसप्पगेसु त्ति संसप्पंती ति संसप्पगा उत्सरंति त्ति वृत्तं भवति, तेसु संसप्पगेसु भूमिं पमज्जिऊणं ति जे तत्थ थंडिले पुव्वा गत ते पमजिउ भूमिं ददतीति वक्सेसं, छारठाणं व त्ति अह समंततो उवयिगमादी संभवो होज्जा, ता छारट्ठाणं पडिलेउं तत्थ ठावयंतीत्यर्थः । अक्कंतथिरातिसंजोग त्ति इह वयणे सामण्णेण अक्कतथिरातिसंजोगा कता । तद्विशेषव्याख्याप्रतिपत्तिनिमित्तमुच्यते
[भा. २७७] बिय तिय चउरो पंचिंदिएसु अक्कंत तह अणक्कते । थिरनिब्भतेतरेसु य संजोगो दिवसरत्तिं च ॥
चू. बेइंदिया संखणगमादी, तेइंदिया पिपीलियादी, चउरिंदिया गोपादी, पंचेंदिया मंडुक्कलियादी । एते जनपदेण अवकंता वा अणवक्कंता वा थिरा वा निब्भतो वा पहो होज्ज । इयरगहणा अथिर सब्भयगहणं । संजोगो दिवसरत्तिं च पूर्ववत् । नवरं पुव्वं बेइंदिएसु अक्कंतथिरनिब्भयदिवसतो, ततो पच्छाअक्कंत अथिरनिब्भयदिवसओ, तओ पच्छा-अणक्कंतथिरनिब्भयदिवसतो, तओ पच्छा-अणक्कंत अधिरनिब्भयदिवसतो। एते चउरो भंगा। अन्ने एतेसु चेव ट्ठाणेसु रत्ती चउरोभंगा । एते अट्ठ । तओ पच्छा तेइंदिएसु एवं चेव अट्ठा। ततो पच्छा - चउरिंदिएसु एवं चेव अट्ठ । तओ पच्छा-पंचिंदिएसु वि एवं चेव अट्ठ । एते चउरो अट्ठगा बत्तीसं भंगा निब्भण भिणिया । ततो पच्छा - बेइंदियादिसु सभएण पुव्वकमेणेव अन्ने बत्तीसं भंगा नेयव्वा एते सव्वे चउसट्ठि । एस ताव कमो भणितो । इयरहा जत्थ जत्थ अप्पतरो दोसो तेन उक्कमेणावि
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
Jain Education International