________________
पीठिका - [भा. ७१]
३७ सीसोपुच्छति- “एयंपुणपच्छित्तं किं पुणपडिसेविणोअपडिसेविणो? जइपडिसेविणो तो जुत्तं, अह अपडिसेविणो तो सव्वे साहू सपायच्छित्ता । सपायच्छित्तिणो य चरण असुद्धत्तं, चरणासुद्धीओ य अमोक्खो, दिक्खादि निरत्थया।" गुरु भणइ[भा.७२] तंअइपसंग-दोसा, निसेघते होति न तु असेविस्स।
पडिसेवए य सिद्धे, कत्तादिव सिज्झए तितयं ॥ चू. तदिति पूर्वप्रकृतापेक्षं । अति अत्यर्थःभावे, प्रसंगो नाम अवशस्यानिषप्राप्ति । जस्स अपडिसेवंतस्स पच्छितं तस्सेसोअतिप्पसंगदोसोभवति। वयंपुणनिसेवतो इच्छामोनोअनिसेवओ अहवा, तं पच्छित्तं, अति अच्चत्थे, पसंगो पाणादिवायादिसु दूसिज्जति जेण स दोसो, अतिपसंग एव दोसो अतिपसंगदोसो । तेण अतिपसंगदोसेण दुट्ठो । निसेवति त्ति आचरतीत्यर्थः । होति हवति । प्रायश्चित्तमिति वाक्यशेषः । न पडिसेहे । तु अवधारणे । असेविस्स अनाचरतः । तु सद्दाववारणा अपडिविणो न भवत्येव । पडिसेविणो वि निच्छियं भवति । जो यपडिसेवेति सोय पडिसेवगो । तंमि सिद्धे पडिसेवणा पडिसेवितव्वं च सिद्धं भवति । स्यान्मति "कहं पूण पडिसेवगसिद्धीओ पडिसेवणा पडिसेवियव्वाण सिद्धी?" एत्थ दिलुतो भन्नति । “कत्तादिव सिज्झते तितयं" । जो करेति सो कत्ता आदी जेसिं ताणिमाणि कत्तादीणि, ताणि य करण कजाणि, जहा कर्तरि सिद्धे कत्ता-करण-कजाणि सिद्धाणि भवंति । कहं ? उच्यते, स कत्ता तक्करणेहिं पयत्तं कुर्वाणो तदत्थं कजमभिणिप्फायति । इव उवम्मे । एवं जहा पडिसेवणाए पडिसेवियव्वेण य पडिसेवगो भवति, तस्सिद्धीओ ताणि वि सिद्धाणि । एवं सिज्झते तितयं । तितयं नाम पडिसेवगादि ॥ तंच इमं[भा.७३] पडिसेवतो तुपडिसेवणा य पडिसेवितव्वयंचेव ।
एतेसिं तिण्हं पि, पत्तेय परूवणं वोच्छं । चू. पत्तेयमिति पुढो पुढो । पगरिसेण रूवणं परूवणं स्वरूपकथनमित्यर्थः । सेसं कंठं॥
एत्थ कमुद्दिठाणं पुव्वं पडिसेवणा पदं भणामि ? किमुक्कमे कारणं ? भणतिपडिसेवनामंतरेण पडिसेवगो न भवति त्ति कारणं । अतो पडिसेवणा भण्णति[भा.७४] पडिसेवणा तु भावो, सो पुण कुसलो व होज्ज अकुसलो वा ।
कुसलेण होति कप्पो, अकुसल-पडिसेवणा दप्पो ।। चू. पडिसेवणं पडिसेवणा । चोदक आह “सा किं किरिया भावो' ? पन्नवग आह न किरिया भावो । तु सद्दो भावावधारणे । सो इति भावः । पुण विसेसणे । किं विसेसयति ? इमं-कुसलो व होज्ज अकुसलो व होज्ज । “कुसलो" नाम प्रधान कर्मक्षपणसमर्थ इत्यर्थः । "अकुसलो" नाम अप्रधानः बंधाय संसारायेत्यर्थः । वासमुच्चे पायपूरणेवा । कुसलाकुसलभावगुण-दोस-प्रख्यापनार्थं भन्नति । कुसलेण होति पच्छद्धं ।
सीसो पुच्छति- “कुसलाकुसलभावजुत्तस्स किं भवति" ? गुरू भणति- "कुसलेण" पच्छद्धं । कप्पो कत्तव्वं । दप्पो अकत्तव्वं । सेसं कंठं॥
एवं पडिसेवण-सिद्धीओ पडिसेवग-पडिसेवियव्वाम वि सिद्धी । एवं तिसु वि सिद्धेसु चोदक आह "भगवं"! जहा घडादि-वत्थूणुत्पत्ति काले कत्ता-करण-कज्जाणमच्चंत भिण्नता
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org