________________
उद्देशक : १, मूलं-१, [भा. ५०० ]
१५३
इदानिं भावकम्मं । तं दुविहं- आगमतो नोआगमतो य । आगमतो उवउत्तो नोआगमतो अ भावकम्मं “भावुदओ उ अट्ठविहो” – नाणावरणादिआणं कम्माणं जो नाणावरणादितेण भावुदओ अनुभावेत्यर्थः, तं भावकम्मं भण्णति । इह पुण कतमेण कम्मुदएण अधिकारो ? भण्णति – मोहस्सुदएण अधिकारः प्रयोजनमित्यर्थः ॥ जं भावहत्थेण कम्मं करेति तं भणति हत्थकम्मं । त पुण दुविहं हत्थकम्मं । जतो भणति -
[भा. ५०१]
तं दुविहं नातव्वं, असंकिलिट्टं च संकिलिट्टं च । जं तं असंकिलिट्टं, तस्स विहाणा इमे होंति ।।
चू. “तद” इति हत्थकम्मं संवज्झति । “दुविह” मिति दुभेदं । “नायव्व” मिति बोधव्वं के ते दो भेदा ? भण्णंति-संकिलिट्टं असंकिलिट्टं च । अदुष्टात्मचित्तस्य यत् कर्म तत् असंकिलिट्टं, तव्प्रति पक्षतो संकिलिट्टं । च शब्दौ भेदप्रदर्शक । जं तं पुव्वाभिहियं असंकिलिट्टं, जगारुदिट्ठस्स तगारेण निद्देसो, विहाणाइति भेदा, “इमे" इति वक्ष्यमाणा भवन्ति ॥
[भा. ५०२]
छेदणे भेदणे चेव, घसणे पीसणे तहा । अभिघाते सिणेहे य, काये खारो दियावरे ॥
चू. वक्ष्यमाणस्वरूपा एषा गाहा । छेदणं झुसिरे अज्झसिरे वा करेति, एवं भेदादिएसु वि एक्केकं पुणो अनंत परंपरे य ।। एवं भेदेषु विवरितेष्विदं प्रायश्चित्तम्
[भा. ५०३] अज्झसिर - झुसिरे लहुओ, लहुया गुरुगो य हुंति गुरुगा य । संघट्टण परितावण, लहुगुरुऽतिवातणे मूलं ॥
चू. अज्झसिरे अनंतरे लहुगो, झुसिरे अनंतरे लहुगा, अज्झसिरे य परंपरे गुरुगो, झुसिय परंपरे गुरुगा बहुतरदोषत्वात् गुरुतरं प्रायश्चित्तं, परम्परे शस्त्रग्रहणाच्च संक्लिष्टतरं चित्तं, अतो परंपरे गुरुतर प्रायश्चित्तं । एवं सुद्धपदे पच्छित्तं । असुद्धपदे पुण इणमण्णं "संघट्टण" पच्छद्धं । बेइंदियाणं संघट्टेइ लहुगा, परितावेइ चउगुरुं, (उपद्रवयति षट्लघु । त्रीन्द्रीन् संघट्टयति चतुगुरु, परितापयतिषट्लघु, अपद्रावयति षट्गुरु । चतुरिन्द्रियान् संघट्टयति षटलघु, परितापयति षट्गुरु, अपद्रावयति छेदः । पंचेन्द्रियान् संघट्टयति षट्गुरु, परितापयति छेदः ] पंचेंदिय अइवाइ इति मूलं, शेषं उपयुज्य वक्तव्यम् ।। इदमेवार्थं सिद्धसेनाचार्यो वक्तुकाम इदमाह– [भा. ५०४] एक्क्कं तं दुविहं अनंतरपरंपरं च नातव्वं । अट्ठट्ठाय पुणो, होति अणट्ठाय मासलहू ॥
चू. “एक्केक्कमिति छेदादिया पदा संबज्झंति “तद्” इति छेयादि एवं संबज्झति “दुविहं” दुभेयं अनंतरं - परंपरं च सद्दो समुच्चए, पुणो एक्केक्कं दुविहं "अट्ठाणट्ठा" य । अर्थ प्रयोजनं, अणो निप्रयोजनं अणट्ठाए छेदणादि करेंतस्स असमायारिनिप्फण्णं मासलहुं ।।
[भा.५०५] अज्झुसिरानंतरे लहु, गुरुगो तु परंपरे अज्झुसिरम्मि ।
सिरानंतर लहुगा गुरुगा य परंपरे अहवा ।।
चू. एतीए गाहाए पिट्ठतो अहवा सद्दो पउत्तो; अहवा सद्दातो एतेसु चेव छेदणादिसु अज्झसिर- झुसिर-अनंतरे चउलहु, परंपरे चउगुरुं झुसिरे चेव ।।
कहं पुण छेदणं, अनंतरे परंपरे वा संभवति ?
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org