________________
१५२
एस पयत्थो गओ । इदानिं सुत्तफासिया - निजत्ती अत्थं वित्थारेतिनामं ठवणा भिक्खू, दव्व-भिक्खू य भाव - भिक्खू य । दव्वं सरीरभविओ, भावेण तु संजओ भिक्खू ।।
[भा. ४९८]
चू. नाम - स्थापने पूर्ववत् । दव्व- भिक्खू दुविहो- आगमओ नो आगमओ य । आगमतो भिक्खुशब्दार्थज्ञो । तत्रचानुपयुक्तः अनुपयोगो द्रव्यमिति कृत्वा । नोआगमतो अस्य व्याख्यादव्वपच्छद्धं । “दव्व” मिति नोआगमतो द्रव्य - भिक्षु प्रतिपाद्यते - सरीरग्रहणात् ज्ञशरीर - द्रवभिक्षु भव्यशरीर- द्रव्यभिक्षुश्च भविउ त्ति ज्ञशरीर - भव्यशरीर-व्यतिरिक्तः एगभविओ बद्धाउओ अभिमुहनामगोओ य । एगभविओ जो अनंतरं उव्वट्ठित्ता बितिए भवे भिक्खू होहति । बद्धाउओ जत्थ भिक्खुभावं वेदिस्सति तत्थ जेण आउनामगोयाति कम्मातिं बद्धाति । अभिमुह - नाम - गोओ पव्वज्जाभिमुो संपट्ठितो । अहवा - ज्ञशरीर - भव्यशरीरव्यतिरिक्तो द्रव्यभिक्षु शाक्य - तापसपरिव्राजकादि । च शब्दो - समुच्चये । इदानिं भावभिक्खू "भावेण तु" भावभिक्षु, तु शब्दो भेद दर्शने, को भेद ? इमो - आगमतो नोआगमतो अ । आगमओ जाणए उवउत्ते भावभिक्खू भवति । नोआगमतो संजतो, संएगीभावेण जातो संयतः मूलुत्तरगुणेष्वित्यर्थः । इह भावभिक्खुणा अधिकारः । इदानिं हत्थो भण्णति -
1
[भा. ४९९ ]
निशीथ छेदसूत्रम् - १-१/१
नामं ठवण हत्थो, दव्वहत्थो य भावहत्थो य ।
मूलुत्तरो य दव्वे, भावम्मिय कम्मसंजुत्तो ॥
चू. नाम - स्थापने पूर्ववत् । द्रव्यस्तो तृतीयपादेन व्याख्यायते, स च पाद एवमवतीर्यते आगमतो नोआगमतो य । आगमतो जाणए अनुवउत्तो, नोआगमतो हत्थसद्दजाणगस्स शरीरगं, तं हस्तशब्दं प्रति द्रव्यं भवति, भूतभावत्वात् । भव्यशरीरं हत्थसद्दं अहुणा न ताव जाणति किंतु जाणिस्सति, तदपि हस्तशब्दं प्रतिद्रव्यं भवति, भाविभावत्वात् । ज्ञशरीरव्यशरीरव्यतिरिक्तो द्रव्यहस्तः मूलगुणनिव्वत्तितो उत्तरगुणनिव्वत्तिओ य । मूलगुणनिव्वत्तिओ मृताख्ये शरीरे, जो पुण कट्ठलेप्पचित्तकमादि सो उत्तरगुणनिव्वत्तितो द्रव्यमिति गतार्थ एव च शब्दो समुच्चते । इदानिं भावहत्थो - आगमतो जाणए उवउत्ते, नोआगमओ “भावम्मिय कम्मसंजुत्तो" आदाननिक्षेपक्रियाकर्मणा च युक्तो भावहस्तो भवति, चशब्दाज्जीवप्रदेशाधिष्ठितश्च । भावहस्तेनाधिकारेत्यार्थः इदानिंकम्मं भणति -
[भा. ५००]
कम्मचउक्कं दव्वे, संतं उक्खेव तुन्नगादी वा । भावुदओ अट्ठविहो, मोहुदएणं तु अधिकारो ।।
चू. कम्मसद्दो चउव्विहो - नामादिनिक्खेवो । नाम - ट्ठवणाओ पूर्ववत् । सव्वं घोसेऊण ज्ञशरीरभव्यशरीर-व्यतिरिक्तं । द्रव्यकम्मं दुविहं - दव्वकम्मं नोदव्वकम्मं च । दव्वकम्मं नाम जे कम्मवग्गणाए नाणावरणादिजोग्गा पोग्गला कम्मत्तेण परियास्यन्ति न ताव गच्छंति । अहवा - दव्वकम्मं "संत" त्ति संतमिति ज्ञानावरणादिबद्धं न ताव उदयमागच्छति तं संतं दव्वकम्मं भण्णति । नोदव्वकम्मं ति उत्क्षेपणमवक्षेपणमाकंचन-प्रसारण गमनं, “तुण्णगादि" तुण्णगमिति वत्थच्छिदे पुण नवकरणं तुण्णणमिति भण्णति, आदि सद्दातो कुंभकार - रहकार - तंतुगारलोहगारादि । गतं दव्वकम्मं ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org