________________
१३४
तन्दुलवैचारिक प्रकिर्णकसूत्रम् ६
सप्तसप्तत्यधिकद्विशताहोरात्राः (२७७) त्रिंशता गुणिताः (८३१०) एतावन्तो भवन्ति, अर्द्धाहोरात्रस्य च पञ्चदश मुहूर्त्तानि क्षिप्यन्ते जातानि (८३२५) इति, इतः - उक्तरूपात् (८३२५) वातदोषादिकारणेन हीनाधिकान्यपि मुहूर्त्तानि वसति गर्भे जीव इति । तिन्नेव य कोडीओ चउद्दस य हवंति सयसहस्साइं । दस चेव सहस्साइं दुन्नि सया पण्णवीसा य ॥ उस्सासा निस्सासा इत्तियमित्ता हवंति संकलिया । जीवरस गभवासे नियमा हीणाहिया इत्तो ॥
मू. (७)
मू. (८)
वृ. अथ गाथाद्वयेन गर्भे निश्वासोच्छासप्रमाणमाह-- “तिन्नेव०” “उस्सास” तिस्रः कोट्यः चतुर्दश शतसहस्राणि चतुर्दश लक्षाणीत्यर्थः दश सहस्राणि द्वे शते पञ्चविंशत्यधिके इति (३१४०२२५) 'इत्तियमित्ता' इति एतावन्मात्राः सङ्कलिताः - एकीकृताः जीवस्य गर्भवासे निश्चयेन निश्वासोच्छ्वासा भवन्ति, कथं ?, एकस्मिन्नन्तर्मु (न्मु) हूर्त्ते सप्तत्रिंशच्छातानि त्रिसप्तत्यधिकानि ( ३७७३) निश्वासोच्छ्वासा भवन्ति, एतैश्च पदैः तानि (८३२५) उक्तरूपाणि मुहूर्त्तानि गुण्यन्ते तदा यथोक्तं (३१४१०२२५) एतद् भवतीति, इतः उक्तरूपात् वातादिकारणेन हीनाधिका निश्वासोच्छासा भवन्तीति । अथाहाराधिकारे किञ्चिद्गर्भादिस्वरूपमाह
मू. (९)
आउसो ! इत्थीए नाभिहिट्ठा सिरादुगं पुप्फनालियागारं ।
तस्स य हिट्ठा जोणी अहोमुहा संठिया कोसा ॥
वृ. "आउसो ! इत्थी ०" हे आयुष्मन् ! - हे गौतम! स्त्रयाः - नार्या नाभेरधः - अधोभागे पुष्पनालिकाकारं सुमनोवृन्तसध्शं शिराद्विकं - धमनियुग्मं वर्त्तते, च पुनस्तस्य- शिराद्विकस्याधी योनि ः- स्मरकूपिका संस्थिता अस्ति, किंभूता ? अधोमुखा, पुनः किंभूता ? - 'कोस' त्ति कोशाखङ्गपिधानकाकारेत्यर्थः ॥
मू. (१०) तस्स य हिट्ठा चूयस्स मंजरी (जारिसी) तारिसा उमंसस्स । ते रिउकाले फुडिया सोणियलवया विमोयंति
वृ. "तस्य य० " तस्याश्च योनेरधः - अधोभागे 'चूतस्य' आम्रस्य याश्यो मञ्जर्यो - वल्लरयो भवन्ति ताश्यो मांसस्य - पललस्य मञ्जरयो भवन्ति, ता मञ्जरयः स्त्रीणां मासान्ते यदजनमिश्रं दिनत्रयं श्रवति तदऋतुकालः - स्त्रीधर्मप्रस्तावस्तस्मिन् स्फुटिताः - प्रफुल्लाः सत्यः शोणितलवकान्-रुधिरबिन्दून् विमुञ्चन्ति - श्रवन्ति ॥
मू. (99)
कोसायारं जोणि संपत्ता सुक्क मीसिया जइया ।
तइया जीवुववाए जुग्गा भणिआ जिणिदेहिं ॥
वृ. “कोसा०” ते रुधिरबिन्दवः कोशाकारां योनिं सम्प्राप्ताः सन्तः शुक्रमिश्रिताःऋतुदिनत्रयान्ते पुरुषसंयोगेन अपुरषसंयोगेन वा पुरुषवीर्येण मिलिताः 'जइय'त्ति यदा भवन्ति 'तइय'त्ति तदा जीवोत्पादे - गर्भसम्भूतिलक्षणे योग्या भणिता - कथिता जिनेन्द्रैः - सर्वज्ञैरितिननु कथं पुरुषासंयोगे पुरुषवीर्यसम्भव इति ?, अत्रोच्यते, स्थानाङ्गाभिप्रायेण यथा - "पंचहिं ठाणेहिमित्थी पुरिसेण सद्धिं असंवसमाणीवि गब्धं धरेज्जा, तं० - इत्थी दुव्विप्पयडा दुन्निसन्ना सुक्कप्पोग्गले अधिट्ठिज्जा १ सुक्कप्पोग्गलसंसट्टे व से वत्थे अंतो जोणीए अनुपवेसेज्जा २ सयं व से
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
-