________________
२६४
तत्सङ्गङ्ग्राहिका द्वितीया गाथामू. (५९५)
प्रज्ञापनाउपाङ्गसूत्रम् - २ - ३५/-/-/ ५९४
सायमसायं सव्वे सुहं च दुक्खं अदुक्खमसुहं च । मानसरहियं विगलिंदिया उ सेसा दुविहमेव ॥
वृ. ' सायमसाय' मित्यादि, सर्वे संसारिणः सातामसातां चशब्दात् सातासातां च वेदनां वेदयन्ते, तथा सुखां दुःखां अदुःखासुखांच, तथा विकलेन्द्रिया - एकद्वित्रिचतुरिन्द्रियाः- तुशब्दस्याधिकारार्थसंसूचनार्थत्वादसंज्ञिपञ्चेन्द्रियाश्च मानसरहितां- मनोविकलां वेदनां वेदयन्ते, शेषास्तु द्विविधामेव शरीरमनोनिबन्धनां शारीरीं मानसीं तदुभयसमुद्भवां चेति भावः, निदाऽ निदादिगतस्तु विशेषो न सङ्गृहीतो, विचित्रत्वात् सूत्रगतेः । तत्र 'यथोद्देशं निर्देश' इति न्यायात् प्रथमतः शीतादि- वेदनाः प्रतिपादनार्थमाह
यू. (५९६) कइविहा णं भंते ! वेदणा पं० ?, गो० ! तिविहा वेदना पं०, तं० - सीता उसिणा सीतोसिणा, नेरइया णं भंते! किं सीतं वेदनं वेदेति उसिणं वे० वे० सीतोसिणं वेदनं वेदेति ?, गो० ! सीतंपि वेदनं वेदेति उसिणंपि वे० वे० नो सीतोसिणं वे० दे०, केई एक्केक्कपुढवीए वेदनाओ भणति,
रयणप्पभापुढविनेरइयाणं भंते! पुच्छा, गो० ! नो सीतं वेदनं वे० उसिणं वे० वे० नो सीतोसिणं वे० वे०, एवं जाव वालुय्पभापुढविनेरइया, पंकप्पभापुढविनेरइयाणं पुच्छा, गो० ! सीतंपि वे० वे० उसिणंपि वे० वे०, नो सीतोसिणं वे० वे०, ते बहुयतरागा जे उसिणं वेदनं वेदंति, ते थोवतरागा जे सीतं वेदनं वे०, धूमप्पभाए एवं चेव दुविहा, नवरं ते बहुतरागा जे सीतं वे० वे० ते थोवतरागा जे उसिणं वे० वेदेति, तमाए य तमतमाए य सीयं वे० वे० नो उसिणं वे० वे०, नो सीतोसिणं वे० वेदेति,
असुरकुमाराणं पुच्छा, गो० ! सीतंपि वे० वे० उसिणंपि वे० वे० सीतोसीणंपि वे० वे०, एवं जाव वेमाणिया । कतिविहा णं भंते! वेदणा पं० ?, गो० ! चउव्विहा वेदणा पं० तं० - दव्वतो खेत्ततो कालते भावतो, नेरइया णं भंते! किं दव्वतो वेदनं वे० वे० जाव किं भावतो वे० वे० ?, गो० ! दव्वओवि वे० वे० जाव भावओवि वे - वे०, एवं जाव वेमाणिया ।
कतिविहा णं भंते ! वेदना पं० ?, गो० ! तिविहा वेदना, पं०, तं०-सारीरा माणसा सारीरमाणसा, नेरइया णं भंते! किं सारीरं वे० वे० माणसं वेयणं वे० सारीरमाणसं वे० वे० ?, गो० ! सारीरंपि वे० वे० माणसंपि वे० वे० सारीरमाणसंपि वे० वे०, एवं जाव वेमाणिया, नवरं एगिंदियविगलिंदिया सारीरं वे० वे० नो माणसं वे० वे० नो सारीरमाणसं वे० वे० ।
कइविहा णं भंते! वेयणा पं० ?, गो० ! तिविहा वेदना पं०, तं० - साता असाता सातासाता, नेरइया णं भंते! किं सायं वेदनं वेदंति असातं वे० वे० सायसायं वे० वे० ? गोयमा ! तिविहंपि वे० वे० एवं सव्वजीवा जाव वेमाणिया । कतिविहा णं भंते! वेदना पं० ?, गो० ! तिविहा पं०, तं०-दुक्खा सुहा अदुक्खसुहा, नेरइया णं भंते! किं दुक्खं वेदनं वे० वे० पुच्छा, गो० ! दुक्खंपि वे० वे० सुहंपि वे० वे० अदुक्खमसुहंपि वे० वे० एवं जाव वेमाणिया ।
वृ. 'कइविहाणं भंते!' इत्यादि, शीता - शीतपुद्गलसम्पर्कसमुत्था, एवमुष्णा, या च अवयवभेदेन शीतोष्णपुद्गलसम्पर्कतः शीता उष्णा च सा शीतोष्णा, एनामेव त्रिविधां वेदनां नैरयिकादिचतुर्विंशतिदण्डकक्रमेण चिन्तयति
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org