________________
२३४
प्रज्ञापनाउपाङ्गसूत्रम्-२- २८/२/१२/५७०
-
जीवैकेन्द्रियवर्जेषु शेषषु स्थानेषु भङ्गत्रिकं, जीवपदे एकेन्द्रियेषु च पुनरभङ्गक,
अशरीरिणः-सिद्धास्तेन तत्र द्वेएवपदे, तद्यथा-जीवाः सिद्धाश्च, तत्रएकवचनेबहुवचने चोभयत्राप्यनाहारका एव।
-:पदं-२८, उद्देशकः-२-दारं-१३ “पर्याप्तिः":मू. (५७१) आहारपजत्तीए पजत्ते सरीरपज्जत्तीए पजत्ते इंदियपज्जत्तीए पज्जत्ते आणापाणपज्जत्तीए पजत्तए भासामनपज्जत्तीएपजत्तते एतासु पंचसुविपज्जत्तीसुजीवेसुमणूसेसु यतियभंगो, अवसेसा आहारगा नो अनाहारगा, भासामनपजत्ती पंचिंदियाणं अवसेसाणं नत्थि, __आहारपज्जत्तीअपजत्तए नोआहारएअना०, एगत्तेणविपुहुत्तेणवि, सरीरपज्जत्तीअपजत्तए सिय आहारए सिय अनाहारए, उवरिल्लियासु चउसु अपजत्तीसु नेरइयदेवमणूसेसु छब्भंगा, अवसेसाणं जीवेगिंदियवज्जो तियभंगो, भासामनपज्जत्तएसु जीवेसु पंचिंदियतिरिक्खजोणिएसु यतियभंगो, नेरइयदेवमणुएसु छब्भंगा,
सव्वपदेसु एगत्तपोहत्तेणं जीवादिया दंडगा पुच्छाए भणितव्वा जस्स जं अस्थि तस्स तं पुच्छिज्जतिजस्सजंणस्थितस्सतंनपुच्छिज्जतिजावभासामनपज्जन्तीअपजत्तएसुनेरइयदेवमणुएसु छब्भंगा, सेसेसुतियभंगो
वृ. गतं शरीरद्वार, सम्प्रति पर्याप्तिद्वारम्-तत्रागमे पर्याप्तयः पञ्च, भाषामनःपर्याप्त्योरेकत्वेन विवक्षणात्, तथा चाहारकपर्याप्तया पर्याप्ते शरीरपर्याप्तया पर्याप्ते इन्द्रियपर्याप्तया पर्याप्ते प्राणापानपर्याप्तया पर्याप्ते भाषामःपर्याप्तया पर्याप्ते चिन्त्यमाने, अत्रैव सर्वसङ्कलनामाह
एतासु पञ्चस्वपि पर्याप्तिषु समर्थिताषु चिन्त्यमानास्विति शेषः प्रत्येकमेकवचने जीवपदे मनुष्यपदेचस्यादाहारकः स्यादनाहारक इति, शेषषुतुस्थानेषुआहारक इति, बहुवचने 'जीवेसु मणुस्सेसु य तियभंगो'त्ति जीवपदे मनुष्यपदे च भङ्गत्रिकं वक्तव्यं, तच्चौदारिकशरीरिसूत्रमिव भावनीयं, अवशेषाः सर्वेऽप्याहारका वक्तव्याः, नवरं भाषामनः पर्याप्तिः पञ्चेन्द्रियाणामेवेति तत्सूत्रे एकेन्द्रियविकलेन्द्रिया न वक्तव्याः, किन्तु शेषाः, एतदेवाए
___ 'भासामनपज्जत्ती पंचिंदियाणंअवसेसाणंनत्यि' इति, आहारपर्याप्तयपर्याप्तकसूत्रेएकवचने सर्वत्राप्यनाहारको वक्तव्यो, नो आहारकः, आहारपर्याप्तयाऽपर्याप्तो विग्रहगतावेव लभ्यते, उपपातक्षेत्रं प्राप्तस्य प्रथमसमय एवाहारपर्याप्ताय पर्याप्तत्वभावाद् अन्यथा तस्मिन् समये आहारकत्वानुपपत्तेः, बहुवचने त्वनाहारका इति, शरीरपर्याप्तयपर्याप्तसूत्रेएकवचने सर्वत्र स्यादाहारकःस्यादनाहारक इति, तत्र विग्रहगतावनाहारक उपपातक्षेत्रप्राप्तस्तु शरीरपर्याप्तिपरिसमाप्तिं यावदाहारक इति, एवमिन्द्रियपर्याप्तयपर्याप्तसूत्रेप्राणापानपर्याप्तयपर्याप्तसूत्रेभाषामनःपर्याप्तयपर्याप्तसूत्रे च प्रत्येकं एकवचने स्यादाहारकः स्यादनाहारक इति वक्तव्यं, बहुवचने
_ 'उवरिल्लियासु' इत्यादि,उपरितनीषुशरीरापर्याप्तिप्रभृतिषुचतसृषुअपर्याप्तिषुचिन्त्यमानासु प्रत्येकं नैरयिकदेवमनुष्येषु षड् भङ्गा वक्तव्याः, तद्यथा-कदाचित्सर्वेऽप्यनाहारका एव १ कदाचित्सर्वेऽप्याहारका एव २ कदाचिदेक आहारक एकोऽनाहारकः ३ कदाचिदेक आहारको बहवोऽनाहारकाः ४ कदाचिदबहव आहारकाः एकश्चानाहारकः ५ कदाचिद्बहव आहारका बहवश्चा-नाहारकाः ६, अवशेषाणांनैरयिकदेवमनुष्यव्यतिरिक्तानांजीवैकेन्द्रियवर्जानांभङ्गत्रिकं वक्तव्यं, तद्यथा-सर्वेऽपि तावद्ववेयुः आहारकाः १ अथवा आहाहरकाश्च अनाहारकश्च २
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org