Page Text
________________
१७४
प्रज्ञापनाउपाङ्गसूत्रम्-२-२३/१/-/५४०
॥१॥ "सुहपडिवोहा निद्दा दुहपडिबोहाय निद्दनिद्दा य।
पयला होइ ढियस्स उ पयलपयला यचंकमतो॥ ॥२॥ थीणगिद्धी पुण अइसंकिलिट्ठकम्मणुवेयणे होइ ।
महनिद्दा दिनचिंतियवावारपसाहणी पायं ॥" चक्षुर्दर्शनावरणं-चक्षुःसामान्योपयोगावरणं, एवं शेषेष्वपि भावनीयं, 'जंवेयइ' इत्यादि, यंवेदयते पुद्गलं मृदुशयनादिकं 'पुग्गले वा' इतियान् पुद्गलान् बहून् मृदुशयनीयादीन् वेदयते पुद्गपरिणामं माहिषदध्याद्यभ्यवहताहारपरिणाममित्यर्थः, 'वीससा पोग्गलाण परिणाम मिति वर्षास्वभ्रमसम्भृतनभोरूपंधाराम्बुनिपातरूपंवायंवेदयतेतेन निद्रायुदयापेक्षयादर्शनपरिणत्युपघाते एतावतापरत उक्तःसम्प्रतिस्वत उदयमाह-'तेसिंवाउदएणं तितेषांवादर्शनावरणीयकर्मपुद्गलानामुदयेनपरिणतिविधातेनद्रष्टव्यं न पश्यति, तथाकश्चित् दर्शनपरिणामेन परिणन्तुमिच्छन्नपि जात्यन्धत्वादिना दर्शनपरिणत्युपघातान्न पश्यति, प्राग् राष्ट्वापि पञ्चान्न पश्यति, दर्शनावरणीयकर्मपुद्गलानामुदयात, किंबहुना?,दर्शनावरणीयस्यकर्मण उदयेनजीव उच्छन्नदर्शन्यपियावच्छक्तिप्रच्छादितदर्शन्यपि भवति, एसणं गोयमा! दरिसणावरणिज्जे कम्मे' इत्याधुपसंहारवाक्यं ।
'सायावेयणिज्जस्स णं भंते ! कम्मस्स' इत्यादि प्रश्नसूत्रं प्राग्वत्, निर्वचनमाह-गौतम ! अष्टविधोऽनुभावः प्रज्ञप्तः, अष्टविधत्वमेव दर्शयति-'मणुन्ना सद्दा' इत्यादि, मनोज्ञाः शब्दा आगन्तुका वेणुवीणादिसम्बन्धिनः, अन्ये आत्मीया इत्याहुस्तदयुक्तं, आत्मीयशब्दानांवाक्सुखेनेत्यनेनैवगृहीतत्वात्, मनोज्ञा रसा-इक्षुरसप्रभृतयः, मनोज्ञा गन्धाः-कर्पूरादिसम्बन्धिः, मनोज्ञानि रूपाणि-स्वगतस्वस्त्रीगतचित्रादिगतानिमनोज्ञाःस्पर्शा-हंसतूल्यादिगता मनोसुहया' इतिमनसि सुखंयस्यासौमनःसुखस्तस्यभावोमनःसुखता, सुखितंमनइत्यर्थः, वाचि सुखंयस्यासौवाक्सुखस्तस्य भावो वाक्सुखता, सर्वेषां श्रोत्रमनःप्रल्हादकारिणीवागिति तात्पर्यार्थः, काये सुखं यस्यासौ कायसुखस्तभावः कायसुखता, सुखितःकायइत्यर्थः,एते चाष्टौ पदार्थाःसातावेदनीयस्योदयेन प्राणिनामुपतिष्ठन्ते तत उक्तोऽष्टविध; सातवेदनीयस्यानुभावः
परतःसातावेदनीयस्योदयमुपदर्शयति-जं वेएइ पुग्गल'मित्यादि, यवेदयते पुद्गलं सक्वन्दनादि यान् वेदयते पुद्गलान् बहून् म्रक्चन्दनादीन् यं वा वेदयते पुद्गलपरिणामं देशकालवयोऽवस्थानुरूपाहारपरिणामं, 'वीससा वापुग्गलाण परिणाम विनसया वायंपुद्गलानां परिणामं कालेऽभिलषितं शीतोष्णादिवेदनाप्रतीकाररूपं, तेन मनसः समाधानसम्पादनात् सातवेदनीयं कर्मानुभवति, सातवेदनीयकर्मफलं सातंवेदयतेइत्यर्थः, उक्तः परत उदयः, सम्प्रति स्वतउदयमाह-'तेसिंवाउदएणं तितेषांवासातवेदनीयकर्मपुद्गलानामुदयेनमनोज्ञशळब्दादिव्यतिरिकेणापि कदाचित् सुखं वेदयते, यथा नैरयिकास्तीर्थकरजन्मादिकाले 'एस णं गोयमा !' इत्याधुपसंहारवाक्यं,
असायावेयणिज्जस्स णं भंते !' इत्यादि प्रश्नसूत्रं सुगमं, निर्वचनं पूर्ववत्, तथा तथा चाह-'तहेवपुच्छा उत्तरंच' नवरमित्यादिनापूर्वसूत्रादस्य विशेषमुपदर्शयति, 'अमणुण्णा सद्दा' इत्यादि,अमनोज्ञाःशब्दाः-खरोष्ट्राश्वादिसम्बन्धिनआगन्तुकाअमनोज्ञारसाः-स्वस्याप्रतिभासिनो दुःखजनकाः अमनोज्ञागन्धा-गोमहिषादिमृतकडेवरादिगन्धाअमनोज्ञानिरूपाणि-स्वगतस्व
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 003315 |
| Book Title | Agam Suttani Satikam Part 11 Pragnapana |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Dipratnasagar, Deepratnasagar |
| Publisher | Agam Shrut Prakashan |
| Publication Year | 2000 |
| Total Pages | 342 |
| Language | Prakrit, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_pragyapana |
| File Size | 19 MB |