Page Text
________________
पद-२३, उद्देशकः-१, द्वार
१६७ तदावारकंचज्ञानावरणीयंकर्मतत्स्तत्प्रथममुक्तं,ततस्तदनन्तरंदर्शनावरणीयंज्ञानोपयोगाच्युतस्य दर्शनोपयोगेऽवस्थानात्, एते च ज्ञानदर्शनावरणीये स्वविपाकमुपदर्शयतो यथायोगमवश्यं सुखदुःखरूपवेदनीयकर्मविपाकोदयनिमित्ते भवतः
तथाहि-ज्ञानावरणमुपचयोत्कर्षमधिरूढं विपाकतोऽनुभवन् सूक्ष्म २ तरवस्तुविचारासमर्थमात्मानंजानानः खिद्यतेभूरिलोकः, ज्ञानावरणकर्मक्षयोपशमपाटवोपेतश्च सूक्ष्मसूक्ष्मतराणि वस्तूनि निजप्रज्ञया भिन्दानो बहुजनातिशायिनमात्मानं पश्यन् सुखं वेदयते, तथाऽतिनिबिडदर्शनावरणविपाकोदये जात्यन्धादिरनुभवति दुःखमयुतं, दर्शनावरणकर्मक्षयोपशमपटिष्टतापरिकरितश्च स्पष्टचक्षुराद्युपेतोयथावद्वस्तूनि पश्यन्वेदयतेप्रमोदम्, ततएतदर्शप्रतिपत्त्यर्थ दर्शनावरणीयानन्तरं वेदनीयग्रहणं, वेदनीयं च सुखदुःखेजनयत्यभीष्टानभीष्टविषयसम्बन्धात्,
अभीष्टानभीष्टविषयसम्बन्धेचावश्यंसंसारिणांरागद्वेषौ तौचमोहनीयहेतुकौतत एतदर्थप्रतिपत्त्यर्थं वेदनीयानन्तरं मोहनीयग्रहणं, मोहनीयमूढाश्च जन्तवो बहारम्मपरिग्रहाद्यासक्ता नरकाद्यायुष्कमाबध्नन्ति ततो मोहनीयानन्तरमायुष्कग्रहणं, नरकाद्यायुष्कोदये चावश्यं नरकगत्यादीनि नामान्युदयमायान्ति तत आयुष्कानन्तरं नामग्रहणं, नामकर्मोदये च नियमादुच्चनीयचान्यतरगोत्रकर्मविपाकोदयेन भवितव्यमतो नामग्रहणा-नन्तरंगोत्रग्रहणं,
गोत्रोदये चोच्चैःक्लोत्पन्नस्यप्रायो दानलाभान्तरायादिक्षयोपशमो भवति, राजप्रभृतीनां प्राचुर्येण दानलाभादिदर्शनात्, नीचैःकुलोत्पन्नस्य तु दानलाभान्तरायाधुदयोऽन्त्यजातीनां तथादर्शनातात्, तत एतदर्थप्रतिपत्त्यर्थं गोत्रानन्तरमन्तरायग्रहणं । तदेवमुक्तंप्रथमं द्वारम्,
मू. (५३६) कहन्नं भंते ! जीवे अट्ठ कम्मपगडीतो बंधति ?, गो० ! नाणावरणिजस्स कम्मस्स उदएणं दरिसणावरणिजं कम्मं नियच्छति, दंसणावरणिजस्स कम्मस्स उदएणं दंसणमोहणिजंकम्मनियच्छति, सणमोहणिजस्स कम्मस्स उदएणंमिच्छत्तंनियच्छति, मिच्छत्तेणं उदिएणं गो०! एवं खलु जीवो अट्ठ कम्मपगडीतो बंधति,
कहण्णं भंते ! नेरइए अट्ठ कम्मपगडीओ बंधति?, गो०! एवं चेव, एवं जाव वेमाणिते कहण्णं भंते ! जीवा अट्ट कम्मपगडीतो बंधंति, गो० ! एवं चेव जाव वेमाणिया॥
वृ.अधुना कथंबनातीति द्वितीयद्वारप्रतिपादनार्थमाह-कहन्भंते!' इत्यादि, कथं केन प्रकारेणणमिति वाक्यालङ्कारे जीवोऽष्टौ प्रकृतीर्बध्नाति?, भगवानाह-गौतम! ज्ञानावरणीयमुत्कर्षप्राप्तमुदयेन अनुभवन् दर्शनावरणीयमुदयेन वेदयते, श्यन्ते हि खलु शून्यवादिप्रभृतयः कुवादिनः कुज्ञानवासितान्तःकरणा विपरीतं पश्यन्त इति,
दर्शनावरणीयस्य च कर्मण उदयेन दर्शनमोहनीयं कर्म निर्गच्छति, विपाकावस्थोदयेन प्रतिपद्यते इति भावः, तस्य दर्शनमोहनीयस्य कर्मण उदयेन मिथ्यात्वं निर्गच्छति, अतत्त्वं तत्त्वमध्यवस्यति तत्त्वं चातत्त्वमिति भावः, तत एवं मिथ्यात्वोदयेन जीवोऽष्टौ प्रकृतीर्बध्नाति,
खलुशब्दः प्रायोवृत्तिदर्शनार्थः, प्रायस्तावदेवमन्यथा सम्यग्दृष्टिरपि कश्चिदष्टौ प्रकृतीर्बध्नाति, केवलं कश्चित् न बध्नत्यपि यथा सूक्ष्मसम्परायादिरिति स प्रकारो नोक्तः, एष चात्रतात्पर्यार्थः-पूर्वकर्मपरिणामसामथ्यात् उत्तरकर्मणः सम्भवो, यथाबीजादमुकपत्रनालादीनां, उक्तं च
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 003315 |
| Book Title | Agam Suttani Satikam Part 11 Pragnapana |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Dipratnasagar, Deepratnasagar |
| Publisher | Agam Shrut Prakashan |
| Publication Year | 2000 |
| Total Pages | 342 |
| Language | Prakrit, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_pragyapana |
| File Size | 19 MB |