________________
पदं-५, उद्देशकः-, द्वार
१८९ संमूर्छिममनुष्यापेक्षया वनस्पतयः सिद्धाश्चप्रत्येकमनन्ताः ततः पर्यायिणामनन्तत्वाद्भवन्त्यनन्ता जीवपर्यायाः॥तदेवंगौतमेनंसामान्यतोजीवपर्यायाः पृष्टाः भगवानपि सामान्येननिर्वचनमुक्तवान्, इदानीं विशषविषयं प्रश्नं गौतम आह
मू. (३०८) नेरइयाणं भंते ! केवइया पज्जवा पन्नत्ता?, गोयमा ! अनंता पज्जवा पन्नत्ता, से केणटेणं भंते! एवं वुच्चइ-नेरइयाणं अनंता पजवा पन्नत्ता?, गोयमा ! नेरइए नेरइयस्स दव्वट्ठायाए तुले पएसट्टयाए तुल्ले ओगाहणट्ठयाए सिय हीणे सिय तुल्ले सिय अब्महिए जइ हीणे असंखिज्जइभानहीणे वा संखिजइभागहीणे वा संखिज्जगुणहीणे वा असंखिज्जगुणहीणे वा अह अब्भहिए असंखिज्जइभागमभहिए वा संखिज्जइभागमभहिए वा संखिजगुणमब्भहिए वा असंखिज्जगुणमब्भहिए वा, ठिईएसिय हीणे सियतुल्ले सिय अब्भहिएजइ हीणे असंखिजइभागहीणे वा संखिज्जइभागहीणे वा संखिज्जगुणहीणे वा असंखिज्जगुणहीणे वा अह अब्भहिएअसंखिजभागमभहिए वा संखिज्जभागमभहिए वा संखिजगुणमब्भहिए वा असंखिज्जगुणमब्भहिए वा, कालवण्णपज्जवेहिं सिय हीणे सियतुल्ले सिय अब्भहिए। ___-जइहीणे अनंतभागहीणे वा असंखेजभागहीणे संखेजभागहीणे वा संखेजगुणहीणे वा असंखेजगुणहीणे वा अणनतगुणहीणे वा अह अब्भहिए अनंतभागमभहिए वा असंखेजभागमभहि-एवा संखेज्जभागमभहिए वासंखेजगुणमब्महिए वा असंखेजगुणमब्भहिए वा अणंतगुणमब्भहिएवा, नीलवन्नपज्जवेहि लोहियवन्नपज्जवेहिं पीयवन्नपज्जवेहिं हालिद्दवन्नपज्जवेहिं सुकिल्लवन्नपज्जवेहिं छट्ठाणवडिए, सुब्भिगंधपज्जवेहिं दुब्भिगंधपजवेहि य छट्ठाणवडिए, तित्तरसपज्जवेहिं कडुयरसपज्जवेहिं कसायरसपज्जवेहिं अंबिलरसपज्जवेहिं महुररसपज्जवेहिं छट्ठाणवडिए, कक्खडफासपज्जवेहिं मउयफासपज्जवेहिं गरुयफासपज्जवेहिं लहुयफासपजवेहिं सीयफासपज्जवेहिं उसिणकासपज्जवेहिं निद्धफासपज्जवेहिं लुक्खफासपञ्जवेहिं छट्ठाणवडिए,
-आभिनिबोहियनाणपञ्जवेहिं सुयनाणपज्जवेहिं ओहिनाणपज्जेविहं मइअन्नाणपज्जवेहिं सुयअन्नाणपज्जवेहिं विभंगनाणपजवेहिं चक्खुदंसणपज्जवेहिं अचक्खुदंसणपज्जवेहिं ओहिदंसणपज्जवेहिं छट्ठाणवडिए, सेतेणटेणंगोयमा! एवं वुच्चइनेरइयाणं नो संखेज्जा नोअसंखेज्जा अनंता पज्जवा पन्नत्ता।
वृ. 'नेरइयाणं भंते! केवइया पज्जवा पन्नत्ता' इति, अथ केनाभिप्रायेणौवं गौतमः पृष्टवान् उच्यते, पूर्वकिल सामान्यप्रश्नेपर्यायिणामनन्तत्वात्पर्यायाणामानन्त्यमुक्तं, यत्रपुनः पर्यायिणामानन्त्यं नास्ति तत्र कथमिति पृच्छति-'नेरइयाणं' इत्यादि, तत्रापि निर्वचनमिदम् 'अनन्ता' इति, अत्रैव जातसंशयः प्रश्नयति-‘से केणटेणं भंते !' इत्यादि, अथ केनार्थेन-केन कारणेन केन हेतुना भदन्त ! एवमुच्यते-नैरयिकाणां पर्याया एवम्-अनन्ता इति?, भगवानाह_ 'गोयमा ! नेरइए नेरइयस्स दव्वट्ठयाए तुल्ले, इत्यादि, अथ पर्यायाणामानत्यं कथं घटते इति पृष्टेतदेवपर्यायाणामानन्त्यंयथायुक्तयुपपन्नं भवति तथा निर्वचनीयंनान्यत्ततः केनाभिप्रायेण भगवतैवं निर्वचनमवाचि-नैरयिको नैरयिकस्य द्रव्यार्थतया तुल्य इति ?, उच्यते, एकमपि द्रव्यमनन्तपर्यायमित्यस्य न्यायस्य प्रदर्शनार्थं, तत्र यस्मादिदमपि नारकजीवद्रव्यमेकसङ्खयाऽवरुद्धमिति नैरयिकोनैरयिकस्यद्रव्यार्थतया तुल्यः, द्रव्यमेवार्थोद्रव्यार्थः तद्भावोद्रव्यार्थता
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
___www.jainelibrary.org