________________
जीवाजीवाभिगमउपाङ्गसूत्रम् २/-/६५ मू. (६६) से किं तं नपुंसका ?, नपुंसका तिविहा पन्नत्ता, तंजहा-नेरइयनपुंसका तिरिक्खजोणियनपुंसका मणुस्सजोणियणपुंसका । से किंतं नेरइयनपुंसका?, नेरइयनपुंसका सत्तविधा पन्नत्ता, तंजहारयणप्प-भापुढविनेरइयनपुसका सक्करप्पभापुढविनेरइयनपुंसका जाव अधेसत्तमपुढविनेरइयनपुंसका, से तं नेरइयनपुंसका।
सेकिंतंतिरिक्खजोणियणपुंसका?,२ पंचविधापन्नत्ता, तंजहाएगिदियतिरिकखजोणियनपुंसका, बेइंदि० तेइंदि० चउ० पंचेंदियतिरिक्खजोणियनपुंसका ।। से किं तं एगिदियतिरिक्खजोणियनपुंसका?, २ पञ्चविधा पन्नत्ता, तं० पु० आ० ते० वा० व० से तं एगिदियतिरिक्खजोणियणपुंसका।
से किंतं बेइंदियतिरिक्खजोणियनपुंसका?, २ अनेगविधा पन्नत्ता०, से तं बेइंदियतिरिक्खजोणिया, एवं तेइंदियावि, चउरिदियावि।
से किंतं पंचेदियतिरिक्खजोणियनपुंसका?, २ तिविधा पन्नत्ता, तंजहा-जलरा थलयरा खहयरा । से किं तं जलयरा ?, २ सो चेव पुव्वुत्तभेदो आसालियवज्जितो भाणिव्वो से ते पंचेंदियतिरिक्खजोणियनपुंसका । सो किं तं मणुस्सनपुंसका ?, २ तिविधा पन्नत्ता, तंजहा-कम्मभूमगा अकम्मभूमगा अंतरदीवका, भेदो जाव भा० ॥
वृ. से किं तं नपुंसगा' इत्यादि, अथ के ते नंपुसकाः ?, नपुंसकाम्रिविधाः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा-नैरयिकनपुंसकास्तिर्यग्योनिकनपुंसकामनुष्यनपुंसकाश्च ।। नैरयिकनपुंसकप्रतिपादनार्थमाह-‘से किं तमित्यादि, अथ के ते नैरयिकनपुंसकाः?, पृथ्वीभेदेन सप्तविधाः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा-रत्नप्रभा- पृथ्वीनैरयिकनपुंसकाः शर्कराप्रभापृथ्वीनैरयिकनपुंसकाः यावदधःसप्तमपृथिवीनैरयिकनपुंसकाः, उपसंहारमाह-'सेतं नेरइयनपुंसका' ।
सम्प्रति तिर्यग्योनिकपुंसक-प्रतिपादनार्थमाह
‘से किं त'मित्यादि प्रश्नसूत्रं सुगमम्, भगवानाह-तिर्यग्योनिकनपुंसकाः पञ्चविधाः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा-एकेन्द्रियतिर्यग्योनिकनपुंसका यावत्पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकनपुंसकाः ।। एकेन्द्रियनपुंसकप्रश्नसूत्रंसुगमं, भगवानाह-एकेन्द्रिय-तिर्यग्योनिकनपुंसकाः पञ्चविधाः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा-पृथिवीकायिकैकेन्द्रियतिर्यग्योनिकनपुंसका अप्कायिकैकेन्द्रिय०तेजस्कायिकैकेन्द्रि० वायुकायिकैकेन्द्रिय० वनस्पति कायिकैकेन्द्रियतिर्यग्योनिकनपुंसकाः, उपसंहारमाह-‘सेत्तं एगिदियतिरिक्खजोणियनपुंसका' द्वीन्द्रियनपुंसकप्रतिपादनार्थमाह-'बेइंदिए'त्यादि, द्वीन्द्रियतिर्यग्योनिकनपुंसका भदन्त ! कतिविधाः प्रज्ञप्ताः , भगवानाह-गौतम ! अनेकविधाः प्रज्ञप्तास्तद्यथा--"पुलाकिमिया" इत्यादि पूर्ववत्तावद्वक्तव्यं यावच्चतुरिन्द्रियभेदपरिसमाप्ति।
पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकनपुंसका भदन्त! कतिविधाः प्रज्ञप्ताः?, गौतम! त्रिविधाः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा-जलचराः स्थलचराः खचराश्च, एतेच प्राग्वत्सप्रभेदा वक्तव्याः, उपसंहारमाह-'सेतं पंचिंदियतिरिक्खजोनियणपुंसगा' । ‘से किंत'मित्यादि, अथ के ते मनुष्यनपुंसकाः?, मनुष्यनपुंसकासिविधाः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा-कर्मभूमकाअकर्मभूमका अन्तरद्वीपाश्च, एतेऽपिप्राग्वत्सप्रभेदा वक्तव्याः । उक्तो भेदः, सम्प्रति स्थितिपरतिपादनार्थमाह
मू. (६७) नपुंसकस्स णं भंते ! केवतियं कालं ठिती पन्नत्ता?, गोयमा! जह० अंतो०
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org