________________
प्रतिपत्तिः-१,
४७
हस्त्यादयः, सनखानि-दीर्घनखपरिकलितानि पदानि येषांतेसनखपदाः-श्वादयः, प्राकृतत्वाच्च 'सणप्फया' इति सूत्रे निर्देशः, अश्वादयस्त्वेतभेदाः केचिदतिप्रसिद्धत्वात्स्वयमन्ये च लोकतो वेदितव्याः, नवरं सनखपदाधिकारे द्वीपकाः-चित्रका अच्छाः-ऋक्षाः परसराः-सरभाः कोकन्तिका-लोमठिकाः चित्ता चित्तलगा आरण्यजीवविशेषाः, शेषास्तु सिंहव्याघ्रतरक्षश्रृगालशुनककोलशुनशशकाःप्रतीताः, तेसमासतो' इत्यादिपर्याप्तापर्याप्तसूत्रंशरीरादिद्वारकलापसूत्रं च जलचरवद्भावनीय, नवरमवगाहनाद्वारेजघन्यतोऽवगाहनाअङ्गुलासङ्खयेयभागप्रमाणाउत्कृष्टा गव्यूतपृथक्त्वं स्थितिद्वारे जघन्यतः स्थितिरन्तमूर्तमुत्कर्षतश्चतुरशीतिवर्षसहस्राणि, शेषतथैव
उपसंहारमाह-'सेत्तं चउप्पयथलयरसंमुछमपंचिंदियतिरक्खजोणिया' ।
अथ के ते परिसर्पस्थलचरसंमूर्छिमपञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकाः ?, २ द्विविधाः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा-"एवं भेदोभाणियव्वो' इति, ‘एवम् उक्तेन प्रकारेण यथा प्रज्ञापनायांतथा भेदो वक्तव्यो यावत् ‘पजत्ता य अपज्जत्ता य' स चैवम्-'तंजहा-उरपरिसप्पथलयरसमुच्छिमपञ्चेन्द्रियितिरिकखजोणिया य भुयपरिसप्पथलयरसमुच्छिमप० सुगमं।
__नवरम्उरसा परिसर्पन्तीत्युरः परिसर्पा-सदियः, भुजाभ्यांपरिसर्पन्तीति भुजपरिसर्पानकुलादयः, शेषपदसमासः प्राग्वत्, “से किंतं उरपरिसप्पथलयरसमुच्छिमपञ्चिदियतिरिक्खजोणिया?, चउविहा पन्नत्ता, तंज़हा-अही अयगरा आसालिया महोरगा। से किंतं अही?, अही दुविहा प०- दब्बीकरा य मउलिणो य । से किं तं दव्वीकरा?, दव्वीकरा अनेगविहा पन्नत्ता,तंजहा-आसीविसा दिट्ठीविसा उग्गविसा भोगविसातयाविसा लालाविसा निस्सासविसा कण्हसप्पा सेयसप्पा काकोदरा दुब्मपुप्फा कोलाहा सेलेसिंदा, जे यावन्ने तहप्पगारा, सेत्तं अही
से किंतं अयगरा?, अयगरा एगागार पन्नत्ता, सेत्तं अयगरा । से किंतं आसालिया?, कहिणंभंते! आसालिगा संमुच्छइ?,गोयमा! अंतोमणुस्सखेते अड्डाइजेसुदीवेसुनिव्वाघाएणं पन्नरससु कम्मभूमीसु, वाघायं पडुच्च पंचसुमहाविदेहेसु चक्कवट्टिखंधावारेसु बलदेवखंधावारेसु वासुदेवखंधावारेसु मंडलियखंधावारेसु महामण्डलियखंधावारेसु गामनिवेसेसु नगरनिवेसेसु खेडनिवेसेसुकब्बड० मडंबनिवेसेसुदोणमुहनिवेसेसुपट्टणनिवेसेसु आगरनिवेसेसुआसमनिवेसेसु गामनिवेसेसुनगरनिवेसेसुखेडनिवेसेसुकब्बड० मडंबनिवेसेसु दोणमुहनिवेसेसुपट्टणनिवेसेसु आगरनिवेसेसुआसमनिवेसेसु रायहाणिनिवेसेसु एएसिणंचेव विणासेसु, एत्थ णं आसालिया संमुच्छइ, जहन्नेणं अंगुलस्स असंखेज्जइ भागमित्ताए ओगाहणाए, उक्कोसेणं बारस जोयणाई, तदानुरूवं च णं विक्खंभबाहल्लेणं भूमिं दालित्ता संमुच्छइ, असण्णी मिच्छद्दिट्ठी अन्नाणी अंतोमुहुत्तद्धाउया चेव कालं करेइ, सेत्तं आसालिया।
से किं तं महोरगा?, महोरगा अनेगविहा पण अत्थेगइया अंगुलंपि अंगुलपुहुत्तियावि विहत्थिंपि विहत्थिपुहत्तियावि जोयणसयंपिजोयणसयपुहुत्तियावि, तेणं थले जाया जलेऽवि चरंति थलेऽवि चरंति, ते नत्थि इहं बाहिरएसु दीवसमुद्देसु हवंति, जे यावन्ने तहप्पगारा, सेत्तं महोरगा।" इति।
____ अस्य विषमपदव्याख्या-“दव्वीकरायमउलिणोय' इति, दीव दर्वी-फणा तत्करणशीला दर्वीकराः,मुकुलं-फणाविरहयोग्या शरीरावयवविशेषाकृति साविद्यते येषां ते मुकुलिनःJain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org