________________
प्रतिपत्तिः - ३, दीव०
३५१
वा तहाणं बाहिरतेसुवि समुद्देसु अत्थि वेलंधराइ वा नागरायाति वा हासवट्टीति वा ?, नीतिणट्टे
समट्टे ।
वृ.
'अत्थि णं भंते !' इत्यादि, सन्ति भदन्त ! लवणसमुद्रे वेलन्धरा इति वा नागराजाः, अग्घा इति वा खन्ना इति वा सीहा इति वा जाइ इति वा ?, अग्घादयो मत्स्यकच्छपविशेषाः, आह च चूर्णिकृत्
“अग्घा खन्ना सीहा विजाई इति मच्छकच्छमा” ह्रस्ववृद्धी जलस्येति गम्यते भगवानाह गौ० सन्ति । 'जहा णं भंते! लवणसमुद्दे वेलंधरा इति वा' इत्यादि पाठसिद्धम् ।
मू. (२१९) लवणे णं भंते! समुद्दे किं ऊसितोदगे किं पत्थडोदगे किं खुभियजले किं असुभियजले ?, गोयमा ! लवणे समुद्दे ओसितोदगे नो पत्थडोदगे खुभियजले नो अभियजले तहा णं बाहिरगा समुद्दा किं ऊसिओदगा पत्थडोदगा खुभियजला अक्खुभियजला ?
गोयमा ! बाहिरगा समुद्दा नो उस्सितोदगा पत्थडोदगा नो खुभियजला अक्खुभियजला पुण्णा पुण्णप्पमाणा वोलट्टमाणा वोसट्टमाणा समभरघडत्ताए चिट्ठति । अत्थि णं भंते! लवणसमुद्दे बहवो ओराला बलाहका संसेयंति संमुच्छंति वा वासं वासंति वा ?, हंता अत्थि ।
जहा णं भंते! लवणसमुद्दे बहवे ओराला बलाहका संसेयंति संमुच्छंति वासं वासंति वा हाणं बाहिरएसुविसमुद्देसु बहवे ओराला बलाहका संसेयंति संमुच्छंति वासं वासंति ?, नो तिणट्टे समट्टे । से केणट्टे णं भंते! एवं वुच्चति बाहिरगा णं समुद्दा पुण्णा पुण्णप्पमाणा वोलट्टमाणा वोसट्टमाणा समभरघडियाए चिट्ठति ?
गोयमा ! बाहिरएसु णं समुद्देसु बहवे उदगजोणिया जीवा य पोग्गला य उदगत्ताए वक्कमंति विउक्कमंति चयंति उवचयंति, से तेणट्टेणं एवं वुति - बाहिरगा समुद्दा पुण्णा पुण्ण० जाव समभरघडत्ताए चिट्ठति ॥
वृ. 'लवणे णं भंते!' इत्यादि, लवणो भदन्त ! समुद्रः किमुच्छ्रितोदकः प्रस्तटोदकःप्रस्तटाकारतया स्थितमुदकं यस्य स तथा, सर्वतः समोदक इति भावः, क्षुभितं जलं यस्य स क्षुभितजलस्तत्प्रतिषेधादक्षुभितजलः ?, भगवानाह - गौतम ! उच्छ्रितोदको न प्रस्तटोदकः क्षुभितजो नाक्षुभितजलः । 'जहा णं भंते!' इत्यादि, यथा भदन्त ! लवणसमुद्र उच्छ्रितोदक इत्यादि तथा बाह्या अपि समुद्राः किमुच्छ्रितोदकाः प्रस्तटोदकाः क्षुभितजला अक्षुभितजलाः ?, भगवानाह - गौतम ! बाह्याः समुद्रा न उच्छ्रितोदकाः किन्तु प्रस्तटोदकाः सर्वत्र समोदकत्वात्, तथा न क्षुभितजलाः किन्त्वक्षुभित- जलाः क्षोभ हेतुपातालकलशाद्यभावात्, किन्तु ते पूर्णा, तत्र किञ्चिद्धीनमपि व्यवहारतः पूर्णं भवति तत आह- पूर्णप्रमाणाः स्वप्रमाणं यावज्जलेन पूर्णा इति भावः, 'बोसट्टमाणा' परिपूर्णभृततया उल्लुठन्त इवेति भावः, 'वोलट्टमाणा' इति विशेषेण उल्लुट्ठन्त इवेत्यर्थ : ‘समभरघडत्ताए चिट्ठति' इति समं- परिपूर्णो भरो-भरणं यस्य स समभरः परिपूर्णभृत इत्यर्थः स चासौ घटश्च समभरघटस्त- द्भावस्तत्ता तया समभृतघट इव तिष्ठन्तीति भावः ।
'अत्थि णं भंते !' इत्यादि, अस्त्येतद् भदन्त ! लवणसमुद्रे 'ओरालाबलाहका' उदारा मेघाः 'संस्विद्यन्ते' संमूर्च्छनाभिमुखीभवन्ति, तदनन्तरं संमूर्च्छन्ति, ततो 'वर्षं' पानीयं वर्षन्ति ?, भगवानाह - हन्त ! अस्ति ॥ 'जहा णं भंते! लवणसमुद्दे' इत्याद प्रतीतम् ।
For Private & Personal Use Only
Jain Education International
www.jainelibrary.org