________________
प्रतिपत्तिः-३, दीव०
२८९ सुराविशेषः, शतायुर्नाम या शतवारान् शोधिताऽपि स्वस्वरूपं न जहाति, 'खजूरमुद्दियासार' इति अत्रापि सारशब्दः प्रत्येकमभिसंबध्यते, खजूरसारो मृवीकासारः, तत्र ण(मूलदलखर्जूरसारनिष्पन्न आसवविशेषः खजूरसारः, मृद्वीकाद्राक्षा तत्सारनिष्पन्नआसवविशेषोमृद्वीकासारः, कापिशायितं-मधिशेषः, सुप्कः-सुपरिपा-कागतोयः क्षोदरसःइक्षुरसस्तनिष्पन्नावरसुरा सुपक्वक्षोदरसवरसुरा, कथम्भूता एतेमद्यवशेषाः? इत्याह-'वन्नगंधरसफासजुत्तबलविरियपरिणामा' वर्णेनसामथ्यादतिशायिनाएवं गन्धेन रसेनस्पर्शेनचयुक्ताः-सहिता बलवीर्यपरिणामा-बलहेतवो वीर्यपरिणामा येषां ते तथा, किमुक्तं भवति?
परमाशितशयसंपन्नैर्वर्णगन्धरसस्पर्शर्बलहेतुभिर्वीर्यपरिणामैचोपेता इति, पुनः किंवि शिष्टाः? इत्याह-'बहुप्रकाराः' बहवः प्रकारा येषां जातिभेदेन ते बहुप्रकाराः, तथैव मत्ताङ्गका अपिद्रुमगणा मद्यविधिनोपपेता इति योगः, किंविशिष्टेन मद्यविधिना? इत्यतआह–'अनेगबहुविविहवीससापरिणयाए' इति न एकः अनेकः, तत्रानेकः अनेकजातीयोऽपि व्यक्तिभेदाद्भवति ततआह-बहु-प्रभूतं विविधो-जातिभेदान्नानाप्रकारोबहुविविधः प्रभूतजातिभेदतो नानाविध इति भावः, सच केनापि निष्पादितोऽपिसंभाव्यतेततआह विश्रसयास्वभावेनतथाविधक्षेत्रादिसामग्रीविशेषजनितेन परिणतोन पुनरीश्वरादिना निष्पादितो विश्रसापरिणतः, ततः पदत्रयस्य पदद्वयपदद्वयमीलनेन कर्मधारयः, सूत्रे च स्त्रित्वनिर्देशः प्राकृतत्वात्, तेच मद्यविधिनोपपेता न ताडादिवृक्षा इहाङ्कुरादिषु किन्तु फलेषु तथा चाह-‘फलेहिंपुण्णा वीसंदंति' अत्र सप्तम्यर्थे तृतीया व्यत्ययोऽप्यासा'मिति वचनात्, फलेषुमद्यविधिभिरिति गम्यते पूर्णा' संभृताः 'विष्यन्दन्ति' सवन्ति, सामथ्यार्ततानेवानन्तरोदितान्मद्यविधीन्, कचित् विसङ्गृति' इति पाठस्तत्रविकसन्तीति व्याख्येयं, किमुक्तं भवति?- तेषां फलानि परिपाकागतमद्यविधिभि पूर्णानि स्फुटित्वा तान् मद्यविधीन्मुञ्चन्तीति, कुशविकुशविशुद्धवृक्षमूलाः, 'मूलवन्त' इत्यादिप्राग्वद्यावप्रतिरूपका १।
“उत्तरकुराए णं कुराए' इत्यादि, उत्तरकुरुषु कुरुषु तत्र तत्र देशे तस्य तस्य देशस्य तत्र तत्र प्रदेशे बहवो भृङ्गाङ्गका नाम द्रुमगणाः प्रज्ञप्ता हे श्रमण! हे आयुष्मन् ! 'जहा से' इत्यादि, यथा ते करकघटककलशकर्करीपादकाञ्चनिकाउदङ्कवा(नीसुप्रतिष्ठकविष्ठरपारीचषकभृङ्गारककरोटिकासरकपरकपात्रीस्थालम ल्लचपलितददकवारकविचित्रपट्टकशुक्तिचारुपीनका भाजनविधयः, एते प्रायः प्रतीताः, नवरं पादकाञ्चनिक-पादधावनयोग्या काञ्चनमयी पात्री उदको-येनोदकमुदच्यते वार्धानी-गलन्तिका सरो-वंशमयच्छिक्क शिक्काकृतिअप्रतीता लोकतो विशिष्टसंप्रदायाद्वाऽवसातव्याः, कथम्भूताः ? इत्याह-काञ्चनमणिरलभक्तिचित्राः, पुनः कथम्भूताः? इत्याह-बहुप्रकाराः, एकैकस्मिन् विधाववान्तरानेकभेदभावात्, तथैवतेभृङ्गाङ्गका अपिद्रुमगणाः ‘अनेगबहुविविधविस्ससापरिणयाए' इत्यस्यव्याख्यापूर्ववत्भाजनविधिनोपपेताः, कुशविकुशविशुद्धवृक्षमूला मूलवन्त इत्यादि प्राग्वद् यावत्प्रतिरूपाः २ ।
___ 'उत्तरकुराए णं कुराए' इत्यादि, उत्तरकुरुषु कुरुषु तत्र तत्र देशे तस्य तस्य देशस्य तत्र तत्र प्रदेशे बहवस्तुटिताङ्गका नाम द्रुमगणाः प्रज्ञप्ता हे श्रमण ! हे आयुष्मन् !, 'जहा से' इत्यादि यथाते आलिङ्गय(मुरव)मृदङ्गपणवपटहदर्दरककरटिडिण्डिमभम्माहोरम्माकणिताखरमुखीमकुन्द. 1919
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org