________________
१५६
जीवाजीवाभिगमउपाङ्गसूत्रम् ३/ति०-२/१३४ बादर पुढविक्काइया। सेत्तं पुढविक्काइया। एवं चेव जहा पन्नवणापदे तहेव निरवसेसंभाणितव्वं जाव वणप्फतिकाइया, एवंजाव जत्थेको तत्थ सिता संखेज्जा सियअसंखेज्जा सिता अनंता, सेत्तं बादरवणप्फतिकाइया, से तं वणस्सइकाइया।
से किं तं तसकाइया ?, २ चउब्विहा पन्नत्ता, तंजहा-बेइंदिया तेइंदिया चउरिंदिया पंचेदिया।से किंतं बेइंदिया?,२ अनेगविधा पन्नत्ता, एवंजंचेव पन्नवणापदेतंचेव निरवसेसं भाणितव्वं जाव सव्वट्ठसिद्धगदेवा, सेतं अनुत्तरोववाइया, से तं देवा, से तं पंचेंदिया, से तं तसकाइया॥
वृ. 'कइविहा ण मित्यादि, कतिविधा भदन्त ! संसारसमापनका जीवाः प्रज्ञप्ताः ?, भगवानाह-गौतम! षड्विधाः प्रज्ञप्तास्तद्यथा-पृथीविकायिका यावत्रसकायिकाः। अथ के ते पृथिवीकायिकाः?, इत्यादि प्रज्ञापनागतं प्रथमं प्रज्ञापनापदं निरवशेषं वक्तव्यं यावदन्तिमं 'सेतं देवा' इति पदम् सम्प्रति विशेषाभिधानाय भूयोऽपि पृथिवीकायविषयं सूत्रमाह
मू. (१३५) कतिविधा णं भंते ! पुढवी पन्नता?, गोयमा ! छविहा पुढवी पन्नता, तंजहा-सण्हापुढवी सुद्धपुढवी वालुयापुढवी मणोसिलापु० सक्करापु० खरपुढवी।
सण्हापुढवीणंभंते केवतियंकालंठितीप० गो०!जह० अंतोमु० उक्कोसेणंएगंवाससहस्सं सुद्धपुढवीए पुच्छा, गो० ! जह० अंतोमु० उक्को० बारस वाससहस्साइं । वालुयापुढवीपुच्छा, गो० ! जह० अंतोमु० उक्को० चोद्दस वाससहस्साई । मणोसिलापुढवीणं पुच्छा, गो० ! जह० अंतोमु० उक्को सोलस वाससहस्साइं । सक्करापुढवीए पुच्छा, गोयमा! जह० अंतोमु० उक्को० अट्ठारस वाससहस्साइं। खरपुढविपुच्छा, गो०! जह० अंतोम० उक्को० बावीस वाससहस्साइं।
नेरइयाणं भंते ! केवतियं कालं ठिती पन्नत्ता ?, गोयमा ! जह० दस वाससहस्साई उक्को० तेत्तीसं सागरोवमाइं ठिती, एयं सव्वं भाणियव्वं जाव सव्वट्ठसिद्धदेवत्ति।
जीवे णं भंते ! जीवेत्ति कालतो केवच्चिरं होइ ?, गोयमा ! सव्वद्धं, पुढविकाइए णं भंते ! पुढविकाइएत्ति कालतो केवच्चिरं होति?, गोयमा! सव्वद्धं, एवं जाव तसकाइए॥
वृ. 'कइविहा णमित्यादि, कतिविधा णमिति पूर्ववत्, भदन्त ! पृथिवी प्रज्ञप्ता ?, भगवानाह-गौतम! षड्विधा प्रज्ञप्ता, तद्यथा-'श्लक्ष्णपृथिवी मृद्वीचूर्णितलोष्टकल्पा, शुद्धपृथिवी' पर्वतादिमध्ये, मनःशिला-लोकप्रतीता, वालुका-सिकतारूपा, शर्करा-मुरुण्डपृथिवी, खरापृथिवी' पाषाणादिरूपा। अधुना एतासामेव स्थितिनिरुपणार्थमाह-'सण्हपुढवीकाइयाण मित्यादि, श्लक्ष्णपृथिवी- कायिकानां भदन्त ! कियन्तं कालं स्थिति प्रज्ञप्ता ?, भगवपानाह-गौतम ! जघन्येनान्तर्मुहूर्तमुत्कर्षतएकंवर्षसहनं । एवमनेनाभिलापेन शेषाणामपि पृथिवीनामनया गाथया उत्कृष्टनुगन्तव्यं, तामेव गाथामाह-‘सण्हा य'इत्यादि । ॥१॥ सहा य सुद्धवालुअ मणोसिला सक्करा य खरपुढवी।
इगबारचोद्दससोलढारबावीससमसहसा ॥ श्लक्ष्णपृथिव्या एकं वर्षसहस्रमुत्कर्षतः स्थिति, शुद्धपृथिव्या द्वादश वर्षसहस्राणि, वालुकापृथिव्याश्चतुर्दश सहस्राणि, मनःशिलापृथिव्याः षोडश वर्षसहस्राणि, शर्करापृथिव्या अष्टादश वर्षसहस्राणि, खरपृथिव्या द्वाविंशतिवर्सहस्राणि, सर्वासामपिचामीषांपृथिवीनांजघन्येन
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org