________________
३६
विपाकश्रुताङ्गसूत्रम् १/३/२३
ववरोविए समाणे तत्थेव वाणारसीए नयरीए सोडिकुलसि पुत्तत्ताए पञ्चायाहिति, से णं तत्थ उम्मुक्कबालभावे एवं जहा पढमे जाव अंतं काहिति । निक्खेवो ॥
वृ.'महंमहइमहालियं कूडागारसालं'तिमहती-प्रशस्ता महती चासौ अतिमहालिका चगुर्वी महातिमहालिका ताम्, अत्यन्तगुरुकामित्यर्थः 'कूडागारसालं'ति कूटस्येव-पर्वतशिखरस्येवाकारो यस्याः सा तथा स चासौ शाला चेति समासोऽतस्ताम्, 'अनेगखंभसयसन्निविटुं पासाईयं दरसणिज्जं अभिरूवं पडिरूवंति व्याख्या प्राग्वत्। ___'उस्सुकं ति अविद्यमानशुल्कग्रहणं, यावत्करणादिदं दृश्यम्-'उक्कर' क्षेत्रगवादि प्रति अविद्यमानराजदेयद्रव्यम् ‘अभडप्पवेसं कौटुम्बिकगेहेषु राजवर्णवतां भटानामविद्यमानप्रवेशम् 'अडंडिमकुदंडिम' दण्डो-निग्रहस्तेन निर्वृत्तं राजदेयतया व्यवस्थापितं दण्डिमं कुदण्ड:असम्यग्निग्रहस्तेन निर्वृत्तं द्रव्यं कुदंडिमंतेअविद्यमाने यत्र प्रमोदेऽसावदण्डिमकुदण्डिमोऽतस्तम् 'अधरिमं'ति अविद्यमानं धरिमं-ऋणद्रव्यं यत्र स तथा तम् 'अधारणिज्जं' अविद्यमानाधमर्णम् 'अणुद्धयमुइंग अनुभूता-आनुरूप्येणवादनार्थमुक्षिप्ताअनुद्भूतावा-वादनार्थमेव वादकैरत्यक्ता मृदङ्का यत्र स तथा अमिलायमल्लदाम' अम्लानपुष्पमालं 'गणियावरनाडइज्जकलियं' गणिकावरैर्नाटकीयैः-नाटकपात्रैःकलितो यः सतथा तम् अणेगतालाचराणुचरियं' अनेकैः प्रेक्षाकारिभिरासेवितमित्यर्थः, ‘पमुइयपक्कीलियाभिरामं प्रमुदितैः प्रक्रीडितैश्चजनैरमिरमणीयं जहारिहं'ति यथायोग्यम्।
___ 'उदाहुसयमेवगच्छित्ता' उताहो स्यमेव गमिष्यसीत्यर्थ। 'नाइविगिटेहिं तिअनत्यन्तदीर्धे 'अद्धाणेहितिप्रयाणकैः ‘सुहेहि'तिसुखैः-सुखहेतुभि, 'बसहिपायरासेहिंति वासिकप्रातर्भोजनैः
'जएणविजएणंवद्धावेईत्तिजयेन विजयेनच रिपूणांवर्द्धस्वेत्येवमाशिषंप्रयुकतेइत्यर्थः
ननुतीर्थकरा यत्र विहरन्ति तत्र देशे पञ्चविंशतेोजनानामादेशान्तरेण द्वादशानां मध्ये तीर्थकरातशयात् न वैरादयोऽनर्था भवन्ति, यदाह॥१॥ "पुव्वुप्पन्ना रोगा पसमंति इइवेरमारीओ।
अइवुट्ठी अणावुट्ठी न होइ दुब्भिक्ख डमरं च ॥” इति । तत्कथं शरीमन्महावीरे भगवति पुरिमताले नगरे व्यवस्थित एवाभग्नसेनस्य पूर्ववर्णितो व्यतिकरःसंपन्नः? इति, अत्रोच्यते, सर्वमिदमनानर्थजातंप्राणिनांस्वकृतकर्मणः सकाशादुपजायते, कर्म च द्वेधा-सोपक्रम १ निरुपक्रमंच २, तत्र यानि वैरादीनि सोपक्रमकर्मसंपाद्यानि तान्येव जिनातिशयादुपशाम्यन्ति सदौषधात् साध्यव्याधिवत्, यानितु निरुपक्रमकर्मसंपाद्यानि तानि अवश्यं विपाकतो वेद्यानि नोपक्रमकारणविषयाणि असाध्यव्याधिवत्, अत एव सर्वातिशयसम्पत्समन्वितानांजिनानामप्यनुपशान्तवैरभावा गोशालकादय उपसर्गान विहितवन्तः
श्रुतस्कन्धः-१ अध्ययन-३ समाप्तम्
(अध्ययनं-४-शकटं ) मू. (२४) जइणं भंते ! चउत्थस्स उक्खेवो, एवं खलु जंबू ! तेणं कालेणं तेणं समएणं साहजनीनामंनयरी होत्थारिद्धस्थिमियसमिद्धा, तीसेणंसाहंजणीएबहिया उत्तरपुरच्छिमेदिसीभाए Jain Education International For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org