________________
शतकं-२५, वर्गः-, उद्देशकः-५
३८९ नो तेओगे नोदावरजुम्मे नो कलियोगपएसोगाढे, एवं अधम्मत्थिकायेवि, एवंआगासस्थिकायेवि, जीवत्थिकाये पुग्गलत्थिकाये अद्धासमए एवं चेव ।
इमा णं भंते ! रयणप्पभा पुढवी किं ओगाढा अनोगाढा जहेव धम्मत्थिकाए एवं जाव अहेसत्तमा, सोहम्मे एवं चेव, एवं जाव इसिपब्भारा पुढवी।
वृ. 'कति ण'मित्यादि, 'जुम्म'त्ति संज्ञाशब्दत्वाद्राशिविशेषाः । 'नेरइयाणं भंते ! कइ जुम्मा?' इत्यादौ 'अठो तहेव'त्तिस चार्थः-'जेणं नेरइया चउक्कएणं अवहारेणं २ अवहीरमाणा २ चउपज्जवसिया तेणं नेरइया कडजुम्मे'त्यादि इति।
वनस्पतिकायिकसूत्रे ‘उववांपडुच्च'त्ति, यद्यपि वनस्पतिकायिका अनन्तत्वेन स्वभावात् कृतयुग्माएव प्राप्नुवन्ति तथाऽपि गत्यन्तरेभ्य एकादिजीवानांतत्रोत्पादमङ्गीकृत्य तेषां चतूरूपत्वमयोगपद्येन भवतीत्युच्यते, उद्वर्तनामप्यङ्गीकृत्य स्यादेतत् केवलं सेह न विवक्षितेति ।
____ अथकृतयुग्मादिभिरेव राशिभिर्द्रव्याणांप्ररूपणायेदमाह-'कतिविहाणंभंते! सव्वदव्वा' इत्यादि, तत्र 'कतिविधानि' कतिस्वभावानिकतीत्यर्थः, 'धम्मत्थिकाएण'मित्यादि कलियोगे'त्ति एकत्वाद्धस्तिकायस्य चतुष्कापहाराभावेनैकस्यैवावस्थानात्कल्योजएवासाविति, ‘जीवत्थी'त्यादि, जीवद्रव्यामामवस्थितानन्तत्वात्कृतयुग्मतैव, 'पोग्गलत्थिकाए' इत्यादि । . पुद्गलास्तिकायस्यानन्तभेदत्वेऽपिसङ्घातभेदभाजनत्वाच्चातुर्विध्यमध्येयं, अद्धासमयानां त्वतीतानागतानामवस्थितानन्तत्वात्कृतयुग्मत्वमत एवाह-'अद्धासमए जहा जीवस्थिकाए'त्ति उक्ताद्रव्यार्थता, अथ प्रदेशार्थता तेषामेवोच्यते-'धम्मत्थी' त्यादि, सर्वाण्यपिद्रव्याणिकृतयुग्मानि प्रदेशार्थतया । अवस्थितासङ्घातप्रदेशत्वादवस्थितानन्तप्रदेशत्वादवस्थितान-न्तप्रदेशत्वाच्चेति ___अर्थतेषामेवाल्पबहुत्वमुच्यते-“एएसिणमित्यादि, 'जहा बहुवत्तव्वयाए'त्तियथाप्रज्ञापनायास्तृतीयपदे, तच्चैवमर्थतः-धर्मास्तिकायादयस्त्रयो द्रव्यार्थतया तुल्या एकैकद्रव्यरूपत्वात्, तदन्यापेक्षया चाल्पे, जीवास्तिकायस्ततोऽनन्तगुणोजीवद्रव्याणामनन्तत्वात्, एवंपुद्गलास्तिकायाद्धासमयः, प्रदेशार्थचितन्तायां त्वाद्यौ प्रत्येकसमङ्ख्येयप्रदेशत्वेन तुल्यौ तदन्येभ्यःस्तोको च,जीवपुद्गलाद्धासमयाकाशास्तिकायास्तुक्रमेणानन्तगुणाइत्यादि ०अथ द्रव्याण्येव क्षेत्रापेक्षया कृतयुग्मादिभिस्तोकौ च,जीवपुद्गलाद्धासमयाकाशास्तिकायास्तुक्रमेणानन्तगुणा इत्यादि अथ द्रव्याण्येव क्षेत्रापेक्षया कृतयुग्मादिभि प्ररूपयन्नाह-'धम्मत्थिकाए' इत्यादि ।
'असंखेज्जपएसोगाढे'त्ति असङ्ख्यातेषु लोकाकाशप्रदेशेष्ववगाढोऽसौ लोकाकाशप्रमाणत्वात्तस्येति, ‘कडजुम्मपएसोगाढे'त्ति लोकस्यावस्थितासङ्खयेयप्रदेशत्वेन कृतयुग्मप्रदेशता, लोकप्रमाणत्वेन च धर्मास्तिकायस्यापि कृतयुग्मतैव, एवं सर्वास्तिकायानां लोकावगाहित्वात्तेषां नवरमाकाशास्तिकायस्यावस्थितानन्तप्रदेशत्वादात्मावगाहित्वाच्च कृतयुग्मप्रदेशावगाढताऽद्धासमयसय चावस्थितासङ्घयेयप्रदेशात्मकमनुष्यक्षेत्रावगाहित्वादिति अथावगाहप्रस्तावादिदमाह-'इमाण'मित्यादि॥अथकृतयुग्मादिभिरेवजीवादीनि षड्विंशतिपदान्येकत्वपृथक्त्वाभ्यां निरूपयन्नाह
मू. (८८२) जीवे णं भंते ! दव्वठ्याए किं कडजुम्मे पुच्छा, गोयमा ! नो कडजुम्मे नो तेयोगे नो दावरजुम्मे कलिओए, एवं नेरइएवि एवं जाव सिद्धे ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org