________________
२८५
शतकं-२०, वर्गः, उद्देशकः-२
__मू. (७८२) धम्मत्थिकायस्सणं भंते ! केवइया अभिवयणा पन्नत्ता?, गोयमा! अनेगा अभिवयणा पन्नत्ता, तंजहाधम्मेइ वाधम्मस्थिकायेति वा पाणाइवायवेरमणाइ वा मुसावायवेरमणेति एवंजाव परिग्गहवेरमणेति वा कोहविवेगेतिवाजावमिच्छादसणसल्लविवेगेति वाईरियासमितीति वा भासासमिए एसणासमिए आयाणभंडमत्तनिक्खेवण० उच्चारपासवणखेलजल्लसिंघाणपारिट्टवणियासमितीति वा मणगुत्तीति वा वइगुत्तीति वा कायगुत्तीति वाजे यावने तहप्पगारा सव्वे ते धम्मत्थिकायस्स अभिवयणा।
अधम्मत्थिकायस्सणंभंते! केवतिया अभिवयणा पन्नत्ता?,गोयमा! अनेगा अभिवयणा प० तं०-अधम्मेति वा अधम्मत्थिकाएति वा पाणाइवाएति वा जाव मिच्छादसणसल्लेति वा ईरिया-अस्समितीति वा जाव उच्चारपासवणजावपारिट्ठावणियाअस्समितीति वा मणअगुत्तीति वा वइअगुत्तीति वा कायअगुत्तीति वाजे यावन्ने तहप्पगारा सव्वे ते अधम्मत्थिकायस्सअभिवयणा
आगासत्थिकायस्सणंपुच्छा, गोयमा! अनेग अभिवयणाप० तं०-आगासेति वा आगा-. सत्थिकायेति वा गगनेति वा नभेति वा समेति वा विसमेति वा खहेति वा विहेति वा वीयीति वा विवरेति वा अंबरेति वा अंबरसेत्ति वा छिड्डेत्ति वा झुसिरेति वा मग्गेति वा विमुहेति वा अद्देति वा वियद्देति वा आधारेति वा भायणेति वा अंतरिक्खेति वा सामेति वा उवासंतरेइ वा फलिहेइ वा. अगमिइ वा अनंतेति वा जे यावन्ने तहप्पगारा सव्वे ते आगासत्थिकायस्स अभिवयणा
जीवत्थिकायस्स णं भंते ! केवतिया अभिवयणा प०?, गोयमा ! अनेगा अभिवयणा पं० तं०-जीवेति वा जीवत्थिकायेति वा भूएति वा सत्तेति वा विन्चूति वाचेयाति वा जेयाति वा आयाति वा रंगणाति वा हिंडुएति वा पोग्गलेति वा माणवेति वा कत्ताति वा विकत्ताति वा जएति वा जंतुति वा जोणिति वा सयंभूति वा ससरीरीति वा नायएति वा अंतरप्पाति वा जे यावन्ने तहप्पगारा सव्वे ते जाव अभिवयणा।
पोग्गलत्थिकायस्स णं भंते ! पुच्छा, गोयमा! अनेगा अभिवयणा प० तं०-पोग्गलेति वापोग्गलत्थिकायेति वा परमाणुपोग्गलेतिवादुपएसिएतिवा तिपएसिएति वा जाव असंखेजपएसिएति वा अनंतपएसिएति व जे याव० सव्वे ते पोग्गलत्थिकायस्स अभिवयणा । सेवं भंते सेवं भंते त्ति जावं विहरति॥
वृ. 'अभिवयणे'ति अभी'त्यभिधायकानिवचनानि-शब्दा अभिवचनानि पर्यायशब्दा इत्यर्थः, 'धम्मेइ वत्ति जीवपुद्गलानां गतिपर्याये धारणाद्धर्मः ‘इति' उपप्रदर्शने 'वा' विकल्पे 'धम्मत्थिकाए वत्ति धर्मश्चासावस्तिकायश्च-प्रदेशराशिरिति धर्मास्तिकायः । ___'पाणाइवायवेरमणेइ वा इत्यादि, इह धर्मः-चारित्रलक्षणः स च प्राणातिपातविरमणादिरूपः, तश्च धर्मशब्दसाधादस्तिकायरूपस्यापि धर्मस्य प्राणातिपातविरमणादयः पर्यायतया प्रवर्त्तन्त इति, 'जे यावन्ने' त्यादि, ये चान्येऽपि तथाप्रकारा--चारित्रधर्माभिधायकाः सामान्यतो विशेषतो वा शब्दास्ते सर्वेऽपि धर्मास्तिकायस्याभिवचनानीति।
'अधम्मे'त्तिधर्म-उक्तलक्षणस्तद्विपरीतस्त्वधर्मः-जीवपुद्गलानां स्थित्युपष्टम्मकारी, शेषं प्रागिव । 'आगासे'त्ति आ-मर्यादया अभिविधनावा सर्वेऽर्थाःकाशन्ते-स्वंस्वभावंलभंते यत्र तदाकाशं, 'गगने त्ति अतिशयगमनविषयत्वाद् गगनंनिरुक्तिवशात्, ‘नभे'त्तिन भाति-दीप्यते
For Private & Personal Use Only
Jain Education International
www.jainelibrary.org