________________
२८४
भगवतीअङ्गसूत्रं (२) २०/-/१/७८० अंतोमुहुत्तं उक्कोसेणं तेत्तीसं सागरोवमाइ छस्समुग्धाया केवलिवजा उव्वट्टणा सव्वत्थ गच्छंति जाव सव्वट्ठसिद्धति, सेसंजहा बेदियाणं ।
एएसिणं भंते ! बेइंदियाणं पंचिदियाणं कयरे २ जाव विसेसाहिया वा?, गोयमा ! सव्वत्थोवा पंचिंदिया चउरिदिया विसेसाहिया तेइंदिया विसेसाहिया बेइंदिया विसेसाहिया।
सेवं भंते! सेवं भंते! जाव विहरति ॥
वृ. तत्र प्रथमोद्देशको व्याख्यायते, तस्य चेदमादिसूत्रम्-'रायगिहे'इत्यादि, "सिय'त्ति स्यात् कदाचिन्न सर्वदा “एगयओ'त्ति एकतः-एकीभूय संयुज्येत्यर्थः ‘साहारणसरीरं बंधंति' साधारणशरीरम् अनेकजीवसामान्यं बघ्नति प्रथमतया तप्रायोग्यपुद्गलग्रहणतः 'ठिई जहा पन्नवणाए'त्ति तत्र त्रीन्द्रियाणामुत्कृष्टा एकोनपञ्चाशद्रात्रिदिवानि चतुरिन्द्रियाणां तु षण्मासाः ।
जघन्या तूभयेषामप्यन्तर्मुहूर्त, ‘चत्तारि नाण'त्ति पञ्चेन्द्रियाणां चत्वारि मत्यादिज्ञानानि भवन्ति केवलं त्वनिन्द्रियाणामेवेति।
_ 'अत्थेगइयाणं'ति सज्ञिनामित्यर्थः ‘अत्थेगइया पाणाइवाए उवक्खाइजंति' असंयताः 'अत्थेगइया नो पाणाइवाए उवक्खाइज्जति'त्ति संयताः 'जेसिंपिणं जीवाण'मित्यादि येषामपि सम्बन्धिनाऽतिपातादिनाते पञ्चेन्द्रिया जीवा एवमाख्यायन्ते यथा प्राणातिपातादिमन्त एत इति तेषामपि जीवनामामस्त्यमर्थो यदुतैकेषां सचिनामित्यर्थः नो विज्ञातं नानात्वमुक्तरूपमिति॥ विंशतितमशते प्रथमः॥
शतक-२० उद्देशकः-१ समाप्तः
-शतकं-२० उद्देशकः-२:वृ.प्रथमोद्देशके द्वीन्द्रियादयः प्ररूपितास्तेचाकाशाद्याधारा भवन्त्यतो द्वितीये आकाशादि प्ररूप्यते इत्येवंसम्बद्धस्यास्येदमादिसूत्रम्
मू. (७८१) कइविहेणंभंते! आगासे प०?, गोयमा! दुविहे आगासेप०, तं०-लोयागासे य अलोयागासे य, लोयागासेणंभंते ! किं जीवा जीवदेसा?, एवं जहा बितियसए अत्थिउद्देसे तह चेव इहवि भाणियव्वं, नवरं अभिलावो जाव धम्मित्थकाए णं भंते ! केमहालए प०?, गोयमा ! लोए लोयमेत्ते लोयप्पमाणे लोयफुडे लोयं चेव ओगाहित्ताणं चिट्ठति, एवं जाव पोग्गलस्थिकाए।
अहेलोएणंभंते! धम्मत्थिकायस्स केवतियंओगाढे?, गोयमा! सातिरेगंअद्धं ओगाढे, एवं एएणं अभिलावेणं जहा बितियसए जावईसिपब्भाराणं भंते!।
पुढवी लोयागासस्स किं संखेज्जइभागं० ओगाढा ? पुच्छा, गोयमा ! नो संखेजइभागं ओगाढा असंखेज्जइभागं ओगाढा नो संखेने भागे ओगाढा नो असंखेज्जे भागे नो सव्वलोयं ओगाढा सेसं तं चेव॥
वृ. 'कतिविहे' इत्यादि, नवरं 'अभिलावो'त्ति अयमर्थः-द्वितीयशतस्यास्तिकायोद्देशकस्तावदिह निर्विशेषोऽध्येयो यावत् ‘धम्मत्थिकाएणंभंते!' इत्यादिरालापकसूत्रंचनवरंकेवलं 'लोयंचेव फुसित्ताणंचिठ्ठइत्तिएतस्यस्थाने 'लोयं चेवओगाहित्ताणंचिट्ठई' इत्ययमभिलापो दृश्य इति । अथानन्तरोक्तानां धर्मास्तिकायादीनामेकार्थिकान्याहJain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org