Page Text
________________
१४२
भगवतीअङ्गसूत्रं (२) १४/-/४/६१० मू. (६१०) परमाणुपोग्गले णं भंते ! किं चरमे अचरमे?, गोयमा! दव्वादेसेणं नो चरिमे अचरिमे, खेत्तादेसेणं सिय चरिमे सिय अचरिमे, कालादेसेणं सिय चरमे सिय अचरिमे, भावादेसेणं सिय चरिमे सिय अचरिमे ॥
वृ. 'परमाणु'इत्यादि, चरमे'त्ति यः परमाणुर्यस्माद्विवक्षितभावाच्युतःसन् पुनस्तंभावं नप्राप्स्यतिस तद्भावापेक्षया चरमः, एतद्विपरीतस्त्वचरम इति, तत्र 'दव्वादेसेणं तिआदेशःप्रकारोद्रव्यरूपआदेशोद्रव्यादेशस्तेन नो चरमः, सहिद्रव्यतः परमाणुत्वाच्युतःसङ्घातमवाप्यापि ततश्च्युतः परमाणुत्वलक्षणं द्रव्यत्वमवाप्स्यतीति।।
'खेत्तादेसेणं ति क्षेत्रविशेषितत्वलक्षणप्रकारेण 'स्यात्' कदाचिच्चरमः, कथम् ?, यत्र क्षेत्रे केवलीसमुद्घातंगतस्तत्र क्षेत्रेयः परमाणुरवगाढोऽसौ तत्र क्षेत्रेतेन केवलिना समुद्घातगतेन विशेषितो न कदाचनाप्यवगाहं लप्स्यते, केवलिनो निर्वाणगमनादित्येवं क्षेत्रतश्चरमोऽसाविति, निर्विशेषणक्षेत्रापेक्षया त्वचरमः, तत्क्षेत्रावगाहस्य तेन लप्सयमानत्वादिति।
___'कालादेसेणं'ति कालविशेषितत्वलक्षणप्रकारेण 'सिय चरमे'त्ति कथञ्चिच्चरमः, कथम् यत्रकाले पूर्वाह्रादौ केवलिना समुद्घातः कृतस्तत्रैवयः पमराणुतया संवृत्तः सचतंकालविशेषं केवलिसमुद्घातविशेषितंन कदाचनापि प्राप्स्यतितस्य केवलिनः सिद्धिगमनेनपुनः परमाणुतया संवृत्तः स च तं कालविशेषं केवलिसमुद्घातविशेषितं न कदाचनापि प्राप्स्यति तस्य केवलिनः सिद्धिगमनेनपुनः समुद्घाताभावादिति तदपेक्षयाकालतश्चरमोऽसाविति, निर्विशेषणकालापेक्षया त्वचरम इति।
भावाएसेणं'तिभावो-वर्णादिविशेषस्तद्विशेषलक्षणप्रकारेण 'स्याच्चरमः' कथञ्चिच्चरमः, कथं ?, विवक्षितकेवलिसमुद्घातवसरे यः पुद्गलो वर्णादिभावविशेषं परिणतः स विवक्षितकेवलिसमुद्घातविशेषितवर्णपरिणामापेक्षयाचरमोयस्मात्तत्केवलिनिर्वाणेपुनस्तंपरिणाममसौ नप्राप्स्यतीति, इदंचव्याख्यानंचूर्णिकारमतमुपजीव्य कृतमिति।अनन्तरं परमाणोश्चरमत्वाचरमत्वलक्षणः परिणामः प्रतिपादितः, अथ परिणामस्यैव भेदाभिधानायाह
मू. (६११) कइविहे णं भंते ! परिणामे पन्नत्ते?, गोयमा ! दुविहे परिणामे पन्नत्ते, तंजहा-जीवपरिणामे य अजीवपरिणामे य, एवं परिणामपयं निरवसेसंभाणियब्वं । सेवं भते! २ जाव विहरति॥
वृ. 'कइविहे ण मित्यादि, तत्र परिणमनं-द्रव्यस्यावस्थान्तरगमनं परिणामः, आह च॥१॥ “परिणामो ह्यर्थान्तरगमनं न च सर्वथा व्यवस्थानम् ।
नतु सर्वथा विनाशः परिणामस्तद्विदामिष्टः ॥" इति। 'परिणामपयंतिप्रज्ञापनायांत्रयोदशंपरिणामपदं,तच्चैवं-'जीवपरिणामेणंभंते! कइविहे पन्नते?,गोयमा! दसविहेपन्नत्ते, तंजहा गइपरिणामेइंदियपरिणामेएवं कसायलेसाजोगउवओगे नाणदसणचरित्तवेदपरिणामे 'इत्यादि, तथा
‘अजीवपरिणामेणंभंते! कइविहे पन्नत्ते?, गोयमा! दसविहेपन्नत्तेतंजहा-बंधपरिणामे १ गइपरिणामे २ एवं संठाण ३ भेय ४ वन्न ५ गंध ६ रस ७ फास ८ अगुरुलहुय ९ सद्दपरिणामे १०" इत्यादि।
शतकं-१४ उद्देशकः-४ समाप्तः
For Private & Personal Use Only
Jain Education International
www.jainelibrary.org
| SR No. | 003310 |
| Book Title | Agam Suttani Satikam Part 06 Bhagvati |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Dipratnasagar, Deepratnasagar |
| Publisher | Agam Shrut Prakashan |
| Publication Year | 2000 |
| Total Pages | 532 |
| Language | Prakrit, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_bhagwati |
| File Size | 12 MB |