________________
शतकं-१, वर्गः-, उद्देशकः-६ समभरधडत्ताए चिट्ठइ, अहेणंकेइपुरिसे तंसि हरदंसिएगंमहं नावं सयासवंसयछिडुंओगाहेजा
सेनूर्णगोयमा!साणावा तेहिंआसवदारेहिं आपूस्माणी २ पुण्णापुण्णप्पमाणा वोलट्टमाणा वोसट्टमाणा समभरधडत्ताए चिट्ठइ?, हंता चिट्ठइ, से तेणटेणं गोयमा! अत्थिणंजीवा य जाव चिट्ठति।
वृ. 'पोग्गले तिकर्मशरीरादिपुद्गलाः ‘अन्नमन्नबद्धत्ति अन्योऽन्यंपुद्गलानांपुद्गलाश्च जीवाश्च जीवानां संबद्धा इत्यर्थः, कथं बद्धाः इत्याह-'अन्नमन्नपुट्ठा' पूर्वं स्पर्शनामात्रेणान्योऽन्यं स्पृष्टास्ततोऽन्योऽन्यंबद्धाः, गाढतरं संबद्धा इत्यर्थः, 'अन्नमन्नमोगाढ'त्तिपरस्परेण लोलीभावं गताः, अन्योऽन्यं स्नेहप्रतिबद्धा इति, अत्र रागादिरूपः स्नेहः, यदाह॥१॥ "स्नेहा भ्यक्तशरीरस्य रेणुना श्लिष्यते यथा गात्रम् ।
रागद्वेषक्लिन्नस्य कर्मबन्धो भवत्येवम् ।। इति, अत एव 'अन्नमन्नधडत्ताए'त्ति अन्योऽन्यं घटा-समुदायो येषां तेऽन्योऽन्यघटास्तद्भावस्तत्ता तयाऽन्योऽन्यघटतया । 'हरए सिय'त्ति 'हृदो' नदः स्यात् भवेत् 'पुण्णे'त्ति भृतो जलस्य, स च किञ्चिन्यूनोऽपि व्यवहारत् स्यादत् आह-'पुण्णप्पमाणे'त्ति पूर्णप्रमाणः पूर्ण वाजलेनात्मनोमानं यस्यस पूर्णात्ममानः 'वोलमट्टमाणे तिव्यपलोऽयन्अतिजलमरणाच्छद्यमानजल इत्यर्थः 'वोसट्टमाणे'त्ति जलप्राचुर्यादेव विकशन्-स्फारीभवन् वर्द्धमान इत्यर्थः 'समभरघडत्ताए'त्तिसमोन विषयमो घटैकदेशमनाश्रितत्वेन भरो-जलसमुदायो यत्रस समभरः सर्वथाभृतो वा समभरः, समशब्दस्य सर्वशब्दार्थत्वात्, समभरश्चासौघटश्चेति समासः, समभरघट इव समभरघटस्तद्भावस्तत्ता तया समभरघटतया, सर्वथाभृतघटाकारतयेत्यर्थः ।
... “अहे णं' ति अहेशब्दोऽथार्थ अथशब्दश्चानन्तर्यार्थः, णमिति वाक्यालङ्कारे, ‘महं'ति महतीं 'सयासवं'ति आश्रवति-ईषत्क्षरतिजलं यैस्ते आश्रवाः-सूक्ष्मरन्ध्राणि सन्तो-विद्यमानाः सदावा-सर्वदाशतसङ्ख्या वाऽऽश्रवा यस्यांसा सदाश्रवाः शताश्रवावाऽतस्ताम्, एवं सयछिडं' नवरंछिद्र-महत्तरंरन्ध्रम्, 'ओगाहेजत्ति 'अवगाहयेत्' प्रवेशयेद् ‘आसवदारेहितिआश्रवच्छिद्रैः 'आपूरमाणी'त्ति आपूर्यमाणा जलेनेति शेषः।
इह द्विवचनमाभीक्ष्णये, 'पुण्णे' त्यादि प्राग्वन्नवरं 'वोसट्टमाणा' इत्यादौ वृद्धैरयं विशेष उक्तः-'वोसट्टमाणा' भृता सतीय यातत्रैव निमज्जति सोच्यते समभरघडत्ताए'त्तिह्रदक्षिप्तसमभरघटवद्हदस्याधस्त्योदकेन सह तिष्ठतीत्यर्थः, यथा नौश्च ह्रदोदकंचान्योऽन्यावगाहेन वर्त्तते एवं जीवाश्च पुद्गलाश्चेति भावना।
लोकस्थितावेवेदमाह
मू. (७८) अस्थिणं भंते ! सया समियं सुहमे सिणेहकाये पवडइ?, हंता अस्थि । से भंते किं उड्डे पवडइ अहे पवडइ तिरिए पवडइ ?, गोयमा ! उड्डेवि पवडइ अहे पवडइ तिरिएवि पवडइ, जहा से बदरे आउयाए अन्नमन्नसमाउत्ते चिरंपि दीहकालं चिठ्ठइ तहाणं सेवि?, नो इणढे समढे, सेणं खिप्पामेव विद्धंसमागच्छइ । सेवं भंते ! सेवं भंतेत्ति।
वृ. 'सदा सर्वदा ‘समियंति सपरिमाणं न बादराप्कायवदपरिमितमपि, अथवा 'सदा' .. इति सर्वर्तुषु ‘समित'मिति रात्रौ दिवसस्यचपूर्वापरयोः प्रहरयोः, तत्रापिकालस्य स्निग्धेतरभाव
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org