________________
भगवतीअङ्गसूत्रं १/-/१/१२
विशिष्टेच्छमन्तरेणापि, प्रावृट्काले प्रचुरतरप्रश्रवणाद्यभिव्यङ्गयशीतपुद्गलाद्याहारवत्, 'तत्थणं जे से अनाभोगनिव्वत्ति से णं अणुसमयमविरहिए आहारट्ठे समुप्पज्जइ' 'अणुसमयं ति प्रतिक्षणं सतता- तितीव्रक्षुद्वेदनीयकर्मोदयत ओजआहारादिना प्रकारेणेति, 'अविरहिए' त्ति चुक्कस्खलितन्यायादपि न विरहितः, अथवा प्रदीर्घकालोपभोग्याहारस्य सकृद्ग्रहणेऽपि भोगोऽनुसमयं स्यादतो ग्रहणस्यापि सातत्यप्रतिपादनार्थमविरहितमित्याह -
'तत्थणं जे से आभोगनिव्वत्तिए सेणं असंखेज्जसमइए अंतोमुहुत्तिए आहारट्ठे समुप्पज्जइ' असङ्ख्यातसामयिकः पल्योपमादिषरिमाणोऽपि स्यादत आह 'अंतोमुहुत्तिए' त्ति, इदमुक्तं भवतिआहारयामीत्यभिलाष एतेषां गृहीताहारद्रव्यपरिणामतीव्रतरदुःखजननपुरस्सरमन्तर्मुहूर्त्तान्निवर्त्तत इति ४। ‘किं वाऽऽहारेंति’त्ति, किंस्वरूपं वा वस्तु नारका आहारयन्ति ? इति वाच्यं, वाशब्दः समुच्चये, तत्रेदं प्रश्ननिर्वचनसूत्रम्- 'नेरइया णं भंते! किमाहारमाहारेति ?, गोयमा ! दव्वओ अनंतपएसियाई' अनन्तप्रदेशवन्ति पुद्गलद्रव्याणीत्यर्थः, तदन्येषामयोग्यत्वात्, 'खेत्तओ असंखेज्जपएसावगाढाई' न्यूनतरप्रदेशावगाढानि हिन तद्ग्रहणप्रायोग्यानि, अनन्तप्रदेशावगाढानि तु न भवन्त्येव, सकललोकस्याप्यसङ्ख्येयप्रदेशपरिमाणत्वात्, 'कालओ अन्नतरठ्ठिइयाई' जघन्यमध्यमोत्कृष्टस्थितिकानीत्यर्थः स्थितिश्चाहारयोग्यस्कन्धपरिणामेनावस्थानमिति 'भावओ वन्नमंताई गंधमंताई रसमंताई फासमंताई आहारिति ५ ।
२६
जाईं भावओ वन्नमंताइं आहारिति ताई किं एगवन्नाई आहारेंति ? जाव कि पंचवन्नाई आहारेंति ?, गोयमा ! ठाणमग्गणं पडुञ्च एगवन्नाइंपि आहारिंति जाव पंचवन्नाइंपि आहारिति, विहाणमग्गणं पडुच्च कालवन्नाईपि आहारेंति जाव सुक्किल्लाइंपि आहारेंति' तत्र 'ठाणमग्गणं पडुच्च' त्ति तिष्ठन्त्यस्मिन्निति स्थानं सामान्यं यथैकवर्णं द्विवर्णमित्यादि, 'विहाणमग्गणं पडुच' त्ति विधानं-विशेषः कालादिरिति ६ । 'जाई वन्नओ कालवन्नाई' आहारेति ताई किं एगगुणकालाई आहारेति जाव दसगुणकालाई आहारेति संखेज्जगुणकालाई असंखेज्जगुणकालाई अनंतगुणकालाई आहारेंति ?, गोयमा ! एकगुणकालाइंपि आहारेति जाव अनन्तगुणकालाइंपि आहारेंति ७ । एवं जाव सुक्किलाई ११, एवं गंधओवि १३ रसओवि १८ ॥
जाई भावओ फासमंताई ठाणमग्गणं पडुच्च नो एगफासाई आहारेंति नो दुफासाइंपि आहारेंति नो तिफासाइंपि आहारेति' एकस्पर्शानामसम्मवादन्येषां चाल्पप्रदेशिकतासूक्ष्मपरिणामाभ्यां ग्रहणायोग्यत्वात्, 'चउफासाईपि आहारेति जाव अट्ठफासाइंपि आहारेति' बहुप्रदेशिकताबादरपरिणामाभ्यां ग्रहणयोग्यत्वादिति, 'विहाणमग्गणं पडुच्च कक्खडाइंपि आहारेंति जाव लुक्खाइंपि आहारेति १९ ।
जाई फासओ कक्खडाइंपि आहारेति ताई किं एगगुणकक्खडाई आहारेति २० । एवं अट्ठवि फासा भाणियव्वा जाव अनंतगुणलुक्खाइंपि आहारेति २७ । जाई भंते ! अनंतगुणलुक्खाइं आहारेति ताई किं पुट्ठाई आहारेंति अपुट्ठाई आहारेंति ?, गोयमा ! पुट्ठाई आहारेंति नो अपुठ्ठाई आहारेंति २८' ।
'पुट्ठाई' ति आत्मप्रदेशस्पर्शवन्ति, तत्पुनरात्मप्रदेशस्पर्शनमवगाढक्षेत्राद्वहिरपि भवति अत उच्यते-'जाई भंते ! पुठ्ठाई आहारेंति ताई किं ओगाढाई आहारेंति अणोगाढाई आहारेंति ?,
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
Jain Education International